Η υπερθερμία ως συμπληρωματική μέθοδος στη μάχη εναντίον του καρκίνου

Η προσθήκη υπερθερμίας στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο του όγκου του μαστού, κεφαλής-τραχήλου, ορθού, τραχήλου μήτρας και παιδιατρικού καρκίνου σύμφωνα με ανασκόπηση μελετών που ανακοινώθηκαν στο 37ο Διεθνές Συνέδριο Κλινικής Υπερθερμίας.

Η ανασκόπηση συμπεριέλαβε 38 μελέτες με σύνολο ασθενών 3.478 και σύμφωνα με τους επιστήμονες όλες συνάδουν στο ότι η υπερθερμία στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο των όγκων.

Επιπροσθέτως, μία πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπερθερμικής Ογκολογίας (ESHO) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Έρευνα και τη Θεραπεία του Καρκίνου (EORTC), διαπίστωσε ότι υπήρξε αύξηση 12% στη συνολική επιβίωση, όταν προστέθηκε η υπερθερμία στη χημειοθεραπεία, σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία για σάρκωμα μαλακών ιστών.

Όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας της  ιατρικής σχολής ΕΚΠΑ, Βασίλειος Κουλουλίας τουλάχιστον 20 τυχαιοποιημένες μελέτες φάσης ΙΙΙ έχουν δείξει ότι η προσθήκη υπερθερμίας στα άλλα θεραπευτικά σχήματα της ακτινο-χημειοθεραπείας αυξάνει σημαντικά και μεσοσταθμικά τα αποτελέσματα των άλλων θεραπειών.

Ενώ, ο Άλφρεντ Μπάριτς, χειρουργός- ογκολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εξατομικευμένης Ογκολογίας συμπλήρωσε, ότι όλες οι τυχαιοποιημένες μελέτες για την Ογκοθερμία των τελευταίων 30 ετών, ήταν όλες θετικές υπέρ του συνδυασμού.

Όπως είπε, για να κυκλοφορήσει ένα καινούργιο χημειοθεραπευτικό φάρμακο, αρκεί μια μελέτη Φάσης ΙΙΙ, και αν μιλάμε για μονοκλωνικό αντίσωμα, μέχρι δυο μελέτες ΦΙΙΙ αρκούν.

Υπάρχουν πολλές μελέτες και μετα-αναλύσεις, που δείχνουν ότι ο συνδυασμός με την υπερθερμία ελαττώνει τις παρενέργειες και αυξάνει την αποτελεσματικότητα, τόσο της χημειοθεραπείας όσο και της ακτινοθεραπείας, οπότε προκύπτει όφελος για τον ασθενή, αλλά όφελος και σε λογιστικά μεγέθη, αφού το συνολικό κόστος θεραπείας για το κράτος μειώνεται.

Προκειμένου να συμπεριληφθεί η υπερθερμία στις κατευθυντήριες γραμμές (NCCN Guidelines) για την αντιμετώπιση της υποτροπής του καρκίνου του μαστού,  έπρεπε να ολοκληρωθούν 7 ΦΙΙΙ μελέτες και να προταθεί ακτινοθεραπεία μαζί με υπερθερμία.

Ακόμα υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι επειδή η υπερθερμία επηρεάζει και το μικροπεριβάλλον των καρκινικών κυττάρων, υπάρχει συνέργεια και με τις ανοσοθεραπείες.

Η υπερθερμία ως συμπληρωματική μέθοδος στη μάχη εναντίον του καρκίνου είναι πια παγκοσμίως διαδεδομένη

Επιστημονικά έχει αποδεχθεί ότι σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα και μπορεί να συμπληρώσει τις ήδη υπάρχουσες θεραπείες, αυξάνοντας την επιβίωση .

Στις ΗΠΑ έχει συμπεριληφθεί στις κατευθυντήριες γραμμές με ένδειξη εφαρμογής της στις υποτροπές καρκίνου του μαστού, ενώ είναι πολύ κοντά η ένδειξη εφαρμογής της στον καρκίνο του προστάτη και τα γλοιοβλαστώματα.

Στην Ευρώπη αποζημιώνεται από το Δημόσιο σε πολλές χώρες (Ελβετία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία). Έχει ευρεία εφαρμογή στα σαρκώματα, σε όγκους τραχήλου, καθώς και σε τοπικές υποτροπές καρκίνου.

Στην Γερμανία και την Ολλανδία συνδυάζουν την υπερθερμία με την ανοσοθεραπεία, γεγονός πολύ ενθαρρυντικό για θετικά αποτελέσματα.

Όπως εξηγεί ο διδάκτορας χειρουργικής του ΔΠΘ  κ. Λάζαρος Δανιηλίδης, στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας του Α.Π.Θ.   σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, σήμερα γίνεται έρευνα με θερμοευαίσθητα λιποσώματα, ώστε να επιτευχθεί στοχευμένη στον όγκο χημειοθεραπεία.

Η δυνατότητα περιορισμού της υπερθερμίας σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος μπορεί να επιτρέψει και τη στόχευση της χημειοθεραπείας.

Αν επαληθευτεί η έρευνα, μπορεί αντί της χορήγησης του χημειοφαρμάκου ενδοφλεβίως, με αποτέλεσμα τις γνωστές παρενέργειες, να γίνει χορήγηση με τη χρήση θερμοευαίσθητων λιποσωμάτων.

Τα θερμοευαίσθητα λιποσώματα είναι σφαιρίδια φτιαγμένα από μια λιπιδιακή μεμβράνη παρόμοια με την κυτταρική, η οποία μπορεί να διαλυθεί, όταν το λιπόσωμα βρεθεί σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία, μεγαλύτερη από τη φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπου.

«Αν, λοιπόν, καταστήσουμε ένα θερμοευαίσθητο λιπόσωμα φορέα του χημειοφαρμάκου, τότε αυτό μπορεί να κυκλοφορεί στο αίμα, χωρίς καμιά επίπτωση στους υγιείς ιστούς.

Αντίθετα, με τη βοήθεια της τοπικής υπερθερμίας, μπορούμε να διαλύσουμε το περίβλημα του λιποσώματος και να πετύχουμε τοπικά την έκλυση του χημειοφαρμάκου. Αυτό έχει διπλά θετικό αποτέλεσμα:

Από τη μια πλευρά, επιτρέπει την χημειοθεραπεία, με μειωμένες παρενέργειες, άρα και την αύξηση της χορηγούμενης δόσης, αφού αυτή καταλήγει κυρίως στον καρκινικό όγκο (στοχευμένη θεραπεία), από την άλλη, η ταυτόχρονη υπερθερμία στην περιοχή του όγκου ενισχύει τη δράση της χορηγούμενης δόσης» επισημαίνει.

Η εμπειρία από το Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο

Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας ξεκίνησε στην Ελλάδα στο Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο το 1986 με τη συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Η συσκευή που χρησιμοποιήθηκε ήταν ένα σύστημα επιφανειακής υπερθερμίας 433MHz για θέρμανση όγκων μέχρι 3,5 εκατοστά από την επιφάνεια του δέρματος.

Έκτοτε, με τη συνεργασία του ΕΜΠ, τα συστήματα υπερθερμίας στο Αρεταίειο εξελίχθηκαν και σήμερα βρισκόμαστε στην 4η γενιά, με έλεγχο της προσφερόμενης ενέργειας μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και καταχώρησης θερμομέτρησης.

Η υπερθερμία εκτελείται και σήμερα αμέσως μετά την ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία με συνεδρία μίας ώρας, δύο φορές την εβδομάδα.

Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας συνεχίστηκε ανελλιπώς όλα αυτά τα χρόνια και μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί σε υπερθερμία περισσότεροι από 1000 ασθενείς, διαφόρων τύπων καρκίνου, με αποτελεσματικότητα που έφτασε και την πλήρη ανταπόκριση στη συνδυασμένη θεραπεία είτε με ακτινοθεραπεία είτε με χημειοθεραπεία.

Σημειωτέον ότι κανένας ασθενής στο 1ο  τρίμηνο παρακολούθησης μετά την συνδυασμένη θεραπεία δεν εμφάνισε υποτροπή ή πρόοδο νόσου, ενώ η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πλήρη ανταπόκριση κυμάνθηκε από 30-65% και την μερική από 70-35%.

Σήμερα η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας προσφέρεται δωρεάν από το Νοσοκομείο Αρεταίειο, λόγω της μη αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ.

Καθυστερεί στην Ελλάδα η αποζημίωση της υπερθερμίας από τον ΕΟΠΥΥ σε σχέση με άλλες χώρες

Σύμφωνα με τον διδάκτορα χειρουργικής του ΔΠΘ  Λάζαρο Δανιηλίδη, πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, όλοι ευελπιστούν ότι η νέα ηγεσία του υπουργείου Υγείας θα ενεργοποιήσει το ψηφισμένο από το 2012 ΦΕΚ και θα εκδώσει τις απαραίτητες  διευκρινιστικές εγκυκλίους,  προκειμένου να αποζημιώνονται οι ασθενείς που κάνουν υπερθερμία από τον ΕΟΠΥΥ και στην Ελλάδα.