Σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο επιλογής των διοικήσεων κρίσιμων δημόσιων φορέων ετοιμάζει η κυβέρνηση, με στόχο την ενίσχυση της αξιοκρατίας, την επιτάχυνση των διαδικασιών και τη στενή αξιολόγηση του παραγόμενου έργου της κρατικής μηχανής. Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», το νέο πλαίσιο που επεξεργάζεται η υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως θα κατατεθεί στη Βουλή το φθινόπωρο και θα αποτελεί ζωτικό μέρος του νομοσχεδίου για την αναβάθμιση του επιτελικού κράτους.
Ο κεντρικός πυρήνας της προωθούμενης πρωτοβουλίας στηρίζεται σε δύο βασικές αρχές, τα στοχευμένα -και όχι οριζόντια- κριτήρια επιλογής που θα επιτρέψουν την τοποθέτηση των κατάλληλων προσώπων στην κατάλληλη θέση και τα συμφωνητικά απόδοσης που θα οδηγούν είτε σε πριμ παραγωγικότητας είτε σε αυτόματη απόλυση στο μέσον της θητείας κάθε διοικητή.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το νέο σύστημα επιλογής διοικητών θα εφαρμοστεί σε 522 φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ και δημόσιων εταιρειών. Οι συγκεκριμένοι φορείς θα χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με τη σπουδαιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν στους πολίτες, το ύψος των κονδυλίων που διαχειρίζονται και την κρισιμότητα του ρόλου τους για την εκπόνηση του συνολικού στρατηγικού σχεδίου της κυβέρνησης για την οικονομία, την παραγωγική διαδικασία και την κοινωνία.
Το σχέδιο που επεξεργάζονται οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών προβλέπει πως στην πρώτη κατηγορία θα τοποθετηθούν οι 7 διοικητικές υγειονομικές περιφέρειες (ΔΥΠΕ) και τα 106 νοσοκομεία της επικράτειας. Στη δεύτερη θα ενταχθούν φορείς που έχουν υπό την ευθύνη τους κρίσιμες υποδομές της χώρας ή διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα, όπως ΟΑΕΔ, ΟΠΕΚΕΠΕ, Αττικό Μετρό, Αναπτυξιακή Τράπεζα, Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων, ΕΟΤ, ΕΡΓΟΣΕ, Κτιριακές Υποδομές, ΕΤΑΔ κ.ά. Στην τελευταία κατηγορία θα βρεθούν επιμέρους φορείς διαχείρισης προστατευμένων περιοχών, επαρχιακών αθλητικών εγκαταστάσεων ή βιβλιοθηκών.
Για κάθε κατηγορία θα εφαρμόζονται διαφορετικά κριτήρια σχετικά με την επιλογή των διοικήσεων, η οποία θα γίνεται σε τρία στάδια: στο πρώτο θα αξιολογούνται τα αντικειμενικά προσόντα των ενδιαφερόμενων (πτυχία, εργασιακή εμπειρία) και πιθανότατα οι αιτήσεις θα γίνονται μέσω ψηφιακής πλατφόρμας ώστε το ηλεκτρονικό σύστημα να προκρίνει για την επόμενη φάση μόνο τους υποψηφίους που πληρούν τις προϋποθέσεις. Οσοι περνούν στον επόμενο γύρο θα καλούνται για δομημένη συνέντευξη από κλιμάκια επιλογής διοικήσεων, ενώ υπάρχουν σκέψεις ακόμα και για γραπτή εξέταση ώστε η όλη διαδικασία να προσομοιάζει με τους αδιάβλητους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ.
Στην τελική φάση θα προκρίνονται οι 3 υποψήφιοι που θα συγκεντρώνουν την υψηλότερη βαθμολογία και η τελική επιλογή θα γίνεται από τον αρμόδιο υπουργό που εποπτεύει τον φορέα ή από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Ειδικά για τις διοικήσεις των νοσοκομείων, η κυβέρνηση προσανατολίζεται στην επιλογή προσώπων που θα λειτουργούν ως μάνατζερ. Μεταξύ άλλων, θα αξιολογείται η εμπειρία σε διοικητικές θέσεις συστημάτων υγείας και τα πτυχία σε τομείς σχετικούς με τη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Η λίστα υποχρεώσεων, πέραν από τους υγειονομικούς δείκτες, θα περιλαμβάνει δημοσιονομικούς στόχους και αύξηση εσόδων με αξιοποίηση των καταστημάτων εντός των δομών των υπουργείων ή με Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Βonus ή απόλυση
Η κυβέρνηση και το υπουργείο Εσωτερικών δίνουν μεγάλη έμφαση στην ουσιαστική και τακτική αξιολόγηση των στελεχών της δημόσιας διοίκησης και στην παροχή κινήτρων. Για τον λόγο αυτό τα πρόσωπα που θα επιλέγονται για διοικητές ή υποδιοικητές κρατικών φορέων θα υπογράφουν σύμβαση εργασίας η οποία θα συνοδεύεται από συμβόλαιο απόδοσης. Το συμβόλαιο θα περιγράφει αναλυτικά τους στόχους που καλούνται να φέρουν εις πέρας, τα bonus παραγωγικότητας, όπως και τις ποινές που θα επιβάλλονται αν δεν εκπληρωθούν οι στόχοι.
Οπως υπογράμμισε η υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων στη Βουλή, «οι διοικήσεις φορέων Δημοσίου θα μπορούν να παύονται σε περίπτωση μη ικανοποιητικής απόδοσης». Σύμφωνα με πληροφορίες, η αξιολόγηση των διοικήσεων θα γίνεται στο μέσον της θητείας. Σήμερα η θητεία των διοικητών είναι τριετής, αλλά δεν αποκλείεται να αυξηθεί κατά ένα έτος ώστε να να συμπίπτει και με τον εκλογικό κύκλο.
Ο πολίτης στο επίκεντρο
Η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερο βάρος στη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, καθώς θεωρεί ότι η γρήγορη επιλογή των κατάλληλων διοικήσεων θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών που ταλαιπωρούν καθημερινά τους πολίτες, θα απελευθερώσει τις τεράστιες δυνατότητες της κρατικής μηχανής και θα αναβαθμίσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες του Δημοσίου.
Είναι ενδεικτικό πως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την επίσκεψή του στο υπουργείο Εσωτερικών την περασμένη Πέμπτη, τόνισε μεταξύ άλλων πως «έχουμε θέσει εξαιρετικά φιλόδοξους στόχους, οι οποίοι πάντα έχουν στο επίκεντρό τους την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη από το κράτος. Είτε μιλάμε για το κεντρικό κράτος, είτε μιλάμε για τις αποκεντρωμένες διοικήσεις, είτε μιλάμε για τις περιφέρειες, είτε μιλάμε για τους δήμους, στο επίκεντρό μας πάντα είναι ο πολίτης και η παροχή όσο το δυνατόν καλύτερων και πιο ποιοτικών υπηρεσιών από το κράτος σε όλες του τις εκφάνσεις.
Αναγνωρίζουμε, βέβαια, ταυτόχρονα ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε δυσλειτουργίες οι οποίες έρχονται από το παρελθόν, κυρίως ως προς την ταχύτητα υλοποίησης αποφάσεων που έχουν να κάνουν με τις προσλήψεις στο κράτος και δουλεύουμε ήδη πολύ συστηματικά σε αυτή την κατεύθυνση».
Σύμφωνα με πληροφορίες, η αναβάθμιση του συστήματος επιλογής διοικήσεων με στοχευμένα κριτήρια και η εστίαση στους κρίσιμους και παραγωγικούς φορείς κρίθηκε απαραίτητη, καθώς το υφιστάμενο πλαίσιο με τη λειτουργία ενός συμβουλίου επιλογής διοικήσεων δεν κατάφερε να αποδώσει τα αναμενόμενα και στην πράξη κατέστη ανενεργό παρά τα αρκετά θετικά στοιχεία που έχει ο μηχανισμός.
Αλλωστε, αυτό το παραδέχθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στο κεντρικό δελτίο του ΣΚΑΪ: όπως χαρακτηριστικά είπε, «έχουμε ήδη ψηφίσει έναν νόμο -δεν το ξέρουν πολλοί-, ο οποίος εφαρμόζεται με αργούς ρυθμούς όμως, για τον τρόπο με τον οποίο επιλέγονται όλες οι διοικήσεις στην ευρύτερη κρατική μηχανή, με σημαντικότερο ίσως τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουμε τις διοικήσεις στα νοσοκομεία».
«Θέλουμε μια διαδικασία η οποία να μπορεί να βάζει αντικειμενικά κριτήρια. Να περνά ο ενδιαφερόμενος μέσα από κάποιου είδους κρίση, ενδεχομένως κάποιο ψυχομετρικό τεστ, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον παντού, όχι μόνο στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα σε άλλες χώρες. Και από εκεί και πέρα από μια συνέντευξη ώστε να μπορεί να επιλέγεται ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση», είπε ο κ. Μητσοτάκης - για να προσθέσει μάλιστα ότι αισθάνεται πολύ ισχυρός ώστε να μη νιώθει την ανάγκη να «εξυπηρετήσει» κάποιον υποψήφιο διοικητή σε βάρος του αποτελέσματος.
Με τον τρόπο αυτό ο πρωθυπουργός θέλησε να απαντήσει προκαταβολικά στις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης σχετικά με τον τρόπο επιλογής των διοικητών - ειδικά στον τομέα της Υγείας, για τον οποίο στο παρελθόν είχαν γίνει αρκετές καταγγελίες για «βόλεμα ημετέρων».
Παρελθόν τα οριζόντια κριτήρια
Αρκετές δυσλειτουργίες παρουσιάζει το σύστημα επιλογής διοικητών που ισχύει σήμερα, στο οποίο αναφέρθηκε και ο κ. Μητσοτάκης: τα 5 μέλη της Επιτροπής Επιλογής Στελεχών Δημοσίου καλούνταν να επιλέξουν τους διοικητές και υποδιοικητές σε πάνω από 700 φορείς, νομικά πρόσωπα και εταιρείες του Δημοσίου εφαρμόζοντας οριζόντια τα ίδια κριτήρια επιλογής, είτε ο διαγωνισμός αφορούσε διοικήσεις νοσοκομείων, είτε των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων ή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης μιας μικρής επαρχιακής πόλης.
Πέραν των ορατών δομικών αστοχιών, η 5μελής επιτροπή αδυνατούσε να ολοκληρώσει τις διαδικασίες σε εύλογο χρόνο. Αναφορά που παρέδωσε το ΑΣΕΠ στο υπουργείο Εσωτερικών σημειώνει, μεταξύ άλλων, πως για να ολοκληρωθεί μόνο ένας κύκλος τοποθέτησης διοικήσεων σε όλους τους φορείς θα απαιτηθούν 7 χρόνια, που σημαίνει ότι ο πρώτος διορισμένος διοικητής με 3ετή θητεία θα παραμείνει στη θέση του έως και 7 χρόνια έως ότου αντικατασταθεί.
Να σημειωθεί ότι η 5μελής επιτροπή αποτελείται από: α) έναν αντιπρόεδρο ή σύμβουλο του ΑΣΕΠ, ως πρόεδρο, β) έναν νομικό σύμβουλο του κράτους, γ) τον πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ), δ) τον γενικό γραμματέα Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων της Προεδρίας της Κυβέρνησης, ε) τον γενικό γραμματέα Ανθρώπινου Δυναμικού Δημόσιου Τομέα του υπουργείου Εσωτερικών.
Η συγκεκριμένη επιτροπή αφού εξετάσει εκατοντάδες φακέλους καταλήγει σε μια shortlist 7 υποψηφίων που συγκεντρώνουν την υψηλότερη βαθμολογία με βάση τα τυπικά και απαραίτητα προσόντα, την εργασιακή εμπειρία κ.ά. και τους προκρίνει στην επόμενη φάση.
Η τελική επτάδα περνά από δομημένη συνέντευξη και η επιτροπή καταρτίζει πίνακα των τριών επικρατέστερων βάσει του συνόλου των μορίων που έχουν συγκεντρώσει και τον αποστέλλει στον εποπτεύοντα το νομικό πρόσωπο υπουργό. Ενας εκ των τριών επικρατέστερων υποψηφίων επιλέγεται και διορίζεται με απόφαση του οικείου υπουργού ή με κοινή απόφαση των συναρμόδιων υπουργών ή με πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου.
