Όταν οι φορητοί υπολογιστές ήταν ακόμα αρκετά καινούργιοι και τα ενήλικα παιδιά προσπαθούσαν απεγνωσμένα να κάνουν τους ηλικιωμένους γονείς τους να μάθουν email και Google, κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ένα σκίτσο: Ενας μοναχός στο Μεσαίωνα που προσπαθούσε να διδάξει έναν άλλον πώς να ανοίγει ένα …βιβλίο.
Ο μοναχός εξηγούσε υπομονετικά στον συνάδελφό του ότι μπορεί να κλείσει με ασφάλεια το βιβλίο χωρίς να εξαφανιστεί το… κείμενο.
Σήμερα όμως, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης «πολλοί από τους σημερινούς μαθητές δεν μπορούν να διαβάσουν βιβλία», σύμφωνα με έρευνα στις σκανδιναβικές χώρες με τη συμμετοχή 10 καθηγητών στα πανεπιστήμια του Λουντ και του Μάλμε, στη Σουηδία.- «Οι περισσότεροι μαθητές θέλουν να διαβάσουν βιβλία και αγωνίζονται να το κάνουν. Αλλά η εντύπωσή μου είναι ότι πολλοί δυσκολεύονται να βρουν πώς να το κάνουν», λέει η Τίνα Μάτσον, λέκτορας στον τομέα Κοινωνικής Εργασίας στο πανεπιστήμιο του Λουντ.
«Μπορεί να γελάμε, καθώς τα παιδιά διαβάζουν μόνο από ψηφιακά μέσα, αλλά η κατάσταση είναι σοβαρή», γράφει η εφημερίδα. «Αλλά είμαστε πριν την …πτώση. Σήμερα, ένα σωρό μοναχοί του Μεσαίωνα θα χρειάζονταν στα ανώτατα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα για να δείξουν στους φοιτητές πώς να διαβάζουν από …βιβλία»
Μεγάλωσαν μόνο με… οθόνες
Ο Τζόναθαν Χαντ, συγγραφέας του βιβλίου «Η ανήσυχη γενιά», δίνει την προφανή εξήγηση: «Τα παιδιά της γενιάς Ζ, που γεννήθηκαν μετά το 1993,μεγάλωσαν με… οθόνες. Χωρίς χάρτινα βιβλία. Το πολύ πολύ… ακούγανε το περιεχόμενο των βιβλίων. Η Generation Z μεγάλωσε με smartphone, social media, stalking και push notifications. Είναι τα παιδιά της οθόνης. Ακόμη και μεταξύ των μαθητών που έχουν επιλέξει να σπουδάσουν λογοτεχνία, απουσιάζει η τέχνη της ανάγνωσης βιβλίων. Οι μαθητές μιλούν μάλιστα λιγότερο με τους άλλους ανθρώπους και έτσι το λεξιλόγιό τους είναι συνήθως πολύ φτωχό. Ελλείψει δεξιοτήτων ανάγνωσης και κατανόησης, προχωρούν σε συντομεύσεις, αποκτούν επιφανειακή γνώση «power point» και δεν εμβαθύνουν σε προβληματικές καταστάσεις που περιέχονται στη βιβλιογραφία της μελέτης».
Όπως λέει στο βιβλίο του ο Χαντ, ακόμη και σε πανεπιστημιακό επίπεδο, υπάρχει ο κίνδυνος οι ελλείψεις των φοιτητών να κρύβονται με «προσαρμογές», κάτι που θα έχει την αντανάκλασή του και στον εργασιακό τους βίο.
Χειρότερη βαθμολογία
Μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι οι μαθητές τείνουν να σημειώνουν χειρότερη βαθμολογία στα τεστ κατανόησης μετά την ανάγνωση ψηφιακού κειμένου, από ό,τι όταν διαβάζουν κάτι σε έντυπη σελίδα. «Το έντυπο βιβλίο προωθεί βαθύτερη συγκέντρωση», δείχνουν μελέτες, καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μια μαζική εισροή ψηφιακής τεχνολογίας στα αμερικανικά σχολεία. Οι ερευνήτριες Μέι Ιρένε Φουρένες, Νατάλια Κουτσίρκοβα και Αντριάνα Μπας εξέτασαν 39 μελέτες που συνέκριναν την έντυπη και την ψηφιακή ανάγνωση ,σε παιδιά ηλικίας 1-8 ετών. Σε ορισμένες από αυτές τις 39 μελέτες, τα έντυπα και τα ψηφιακά βιβλία ήταν πολύ παρόμοια.
Οι μελέτες έδειξαν ότι τα παιδιά μπορούσαν να κατανοήσουν τα έντυπα βιβλία πιο εύκολα από τις ψηφιακές εκδόσεις. Οι τρεις ερευνήτριες τονίζουν ότι «η νέα εργασία της πλοήγησης στο ψηφιακό βιβλίο -το κλικ και η σάρωση του κειμένου- «προσελκύει περισσότερο την προσοχή των μικρών παιδιών σε βάρος της ίδιας της ιστορίας».
«Όταν οι γονείς και τα μικρά παιδιά διάβαζαν έντυπα βιβλία, μιλούσαν περισσότερο για την ιστορία. Αντίθετα, όταν διαβάζουν ψηφιακά βιβλία, μιλούσαν περισσότερο για την τεχνολογία. Οι γονείς ήταν πιο πιθανό να κάνουν σχόλια σχετικά με τη μορφή και τη διαδικασία στην ιθόνη, όπως να λένε στα παιδιά πώς να αλλάξουν τη σελίδα»