Γιατί η σύγχρονη εποχή εξελίσσεται σε μια κατάσταση γενικής εξάντλησης;

Ζούμε για να δουλεύουμε ή δουλεύουμε για να ζούμε;

 Της Χριστιάνας Στυλιανού

Το περιεχόμενο των διαλόγων που έχουν την πρωτοκαθεδρία στις μέρες μας, πολύ συχνά αφορούν την κατάθλιψη, την έλλειψη ύπνου, και σε ένα πολύ μεγαλύτερο βαθμό την κόπωση από τα εξαντλητικά εργασιακά ωράρια.

Σκεφτείτε μόνο πόσοι από τους κοντινούς σας ανθρώπους παραπονιούνται για υπερκόπωση, έχουν μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια, γκρινιάζουν για πόνους στη μέση καθώς και για μυοσκελετικές παθήσεις από την ορθοστασία ενώ παράλληλα παραπονιούνται για αϋπνίες, και το εξοντωτικό εργασιακό στρες. 

Ακόμα, συζητούν για τις κρίσεις πανικού για τα deadlines, και το γεγονός ότι καθημερινά τους βασανίζουν ασταμάτητες ημικρανίες. Πολλές φορές νιώθουμε σαν χάμστερ σε έναν τροχό που γυρίζει αέναα χωρίς παύση.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η έννοια της εργασιακής εξουθένωσης συζητείται και αναλύεται εκτενέστερα. Το 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) την προσδιόρισε ως ένα σύνδρομο που προέρχεται από ένα επαγγελματικό φαινόμενο.

Απ΄ότι φαίνεται η παραδειγματική ασθένεια του 21ου αιώνα δεν είναι πλέον η μόλυνση που προκαλούν τα βακτήρια ή οι ιοί, αλλά οι νευρολογικές ασθένειες – όπως η κατάθλιψη, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD), η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD) και κυρίως το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης, γνωστό και ως σύνδρομο του Burn-out.

 Σε αυτό το τελευταίο θα σταθούμε στο παρόν άρθρο και θα επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε από πού προκύπτει αυτό, και τι έχει αλλάξει στη κοινωνία μας που εντατικοποιεί το φαινόμενο της συλλογικής κούρασης;

Γενικά φαίνεται να υπάρχει η τάση η σύγχρονη κοινωνία να εξελίσσεται σε μια κατάσταση γενικής εξάντλησης – μια κοινωνία της κούρασης. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται κατανοητή και βιώνεται η κούραση αυτή είναι αυτός που καθορίζει τον χαρακτήρα της κοινωνίας μας .

Η κοινωνία της κόπωσης

Ο Νοτιοκορεάτης στοχαστής  Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν στο βιβλίο του «Κοινωνία της Κόπωσης» ισχυρίζεται ότι έχει επέλθει μια μετάβαση  από τις πειθαρχικές κοινωνίες -όπως αυτές που ανέλυσε ο Foucault, όπου τα υποκείμενα εξαναγκάζονταν σε συμμόρφωση από συγκεκριμένα κέντρα εξουσίας-  στη σημερινή κοινωνία, μια κοινωνία «της επίδοσης» όπως την χαρακτηρίζει, η οποία στηρίζεται στον αυτοεξαναγκασμό.

Αυτό κατά τον ίδιο συμβαίνει επειδή η αυτοεκμετάλλευση είναι πολύ αποτελεσματικότερη σε σχέση με την εκμετάλλευση από τρίτους: στην κοινωνία της επίδοσης δε σε εξαναγκάζει κάποιος να εργάζεσαι μέχρι εξάντλησης, αλλά μόνος σου εξαναγκάζεις τον εαυτό σου.

Αν η «πειθαρχική κοινωνία» παρήγε εγκληματίες, η «επιδοσιακή» κοινωνία, όπως λέει ο ίδιος, παράγει ανθρώπους εξαντλημένους και καταθλιπτικούς.

Στην κοινωνία της «επίδοσης» είμαστε οι τύραννοι του εαυτού μας