"Nepo babies "

Του Άρη Αλεξανδρή 

«Οι άνθρωποι πάντα θα έχουν προκατασκευασμένες ιδέες για το πώς έφτασες εκεί που έφτασες, αλλά εγώ μπορώ να πω με σιγουριά ότι τίποτα δεν σου δίνει ένα ρόλο πέρα από το να είσαι κατάλληλος γι’ αυτόν». Αυτό δήλωσε μεταξύ άλλων πριν από λίγο καιρό η 23χρονη Λίλι-Ρόουζ Ντεπ, κόρη του Τζόνι Ντεπ και της Βανέσα Παραντί, σχετικά με τις όχι και τόσο σιωπηλές υπόνοιες πως η καριέρα της οφείλεται κυρίως στους διάσημους γονείς της. Η Λίλι-Ρόουζ όμως είναι απλώς ένα παράδειγμα και οι αντιδράσεις που προκάλεσε η βολική παραγνώριση του προνομίου της ενδεικτικές. Τα Nepo babies, δηλαδή τα μωρά του νεποτισμού, είναι πολλά και αποτελούν την πιο κραυγαλέα εκδήλωση ενός γενικευμένου φαινομένου που επιτέλους διατυπώνεται θαρραλέα: αυτού της αμείλικτης, πανταχού παρούσας οικογενειοκρατίας. Η επιτυχία και η αναγνώριση δεν είναι ούτε τυχαιότητες ούτε αποκλειστικά προϊόντα ταλέντου και κόπου· είναι κυρίως θέμα οικογενειακών καταβολών. Η «προκατασκευασμένη ιδέα» που αναφέρει η Λίλι-Ρόουζ δεν είναι παρά νομοτέλεια της ιστορικής συνέχειας.

Μια ατελείωτη λίστα

Η 33χρονη Ντακότα Τζόνσον, κόρη της Μέλανι Γκρίφιθ, παγιώθηκε στον κινηματογράφο χάρη στον πρωταγωνιστικό της ρόλο στις «Πενήντα αποχρώσεις του γκρι». Η 24χρονη Μάγια Χοκ, κόρη του Ιθαν Χοκ και της Ούμα Θέρμαν, αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο περιζήτητα σύγχρονα αστέρια μέσα από τον τηλεοπτικό ογκόλιθο «Stranger Things». Η Ζόι Κράβιτζ, κόρη του Λένι Κράβιτζ και της Λίσα Μπονέ, μετράει στα 34 της περισσότερα από δέκα χρόνια επιτυχημένων συμμετοχών σε μεγάλες κινηματογραφικές, τηλεοπτικές και διαφημιστικές παραγωγές. Η λίστα των εξωφρενικά επιτυχημένων γόνων είναι ατελείωτη και περιλαμβάνει μεγάλα, μέτρια ή και ανύπαρκτα ταλέντα. Το θέμα όμως δεν βρίσκεται στο, ούτως ή άλλως, υποκειμενικό και αφηρημένο ζήτημα της προσωπικής αξίας. Η ουσία βρίσκεται στο δικαίωμα της ευκαιρίας: αυτό που διακρίνει τους προνομιούχους από τους μη προνομιούχους δεν είναι κάποιο υπερκόσμιο χάρισμα, αλλά η πρόσβαση στους κατάλληλους κύκλους και έπειτα η εύνοια στο πεδίο της επιλογής· τα εξαιρετικά ταλέντα μπορεί να λάμπουν από μόνα τους, αλλά πόσα τέτοια υπάρχουν; Σε ένα κάστινγκ, ο υπεύθυνος δεν καλείται απαραίτητα να εντοπίσει το οσκαρικό στοιχείο ανάμεσα σε μετριότητες, αλλά τον κατάλληλο ανάμεσα σε πολλούς, εξίσου καλούς υποψηφίους. Εκεί είναι που παίζει βασικό ρόλο το οικογενειακό υπόβαθρο (αν δεν έχει παίξει πιο πριν). Οταν η επιλογή είναι δύσκολη, τότε είναι που οι γνωριμίες την κάνουν ευκολότερη.

Πέραν του Χόλιγουντ

Η συζήτηση που άνοιξε τώρα σχετικά με την οικογενειοκρατία στο Χόλιγουντ μπορεί να μοιάζει με πρόβλημα του πρώτου κόσμου, αλλά είναι ενδιαφέρουσα στο όριο του συναρπαστικού, ακριβώς επειδή φέρνει πλαγίως στο φως της επικαιρότητας μια παθογένεια που μαστίζει την αγορά και τον εργασιακό στίβο συλλήβδην. Η έννοια του «βύσματος», ένα ταμπού που μέχρι σήμερα συζητείται κατά το πλείστον ιδιωτικά και ενοχικά υπό μορφήν κουτσομπολιού (μη μας πουν κακοπροαίρετους ή ζηλιάρηδες), παίρνει τις διαστάσεις που της αναλογούν και οι μάσκες επιτέλους πέφτουν: όχι, δεν είναι οι θεϊκές δεξιότητες ή ο ανείπωτος μόχθος σου που σε αποκαθιστούν και σε καταξιώνουν όταν οι γονείς σου είναι διάσημοι, πλούσιοι και δικτυωμένοι. Οι γονείς σου είναι που κάνουν τη δουλειά, όσο ικανός και εργατικός κι αν είσαι. Η κεκτημένη ισχύς προηγείται του ατομικού ταλέντου και φωταγωγεί το τελευταίο κατάλληλα, ώστε αυτό να επισκιάσει το ταλέντο εκείνων χωρίς την κεκτημένη ισχύ.

Χρέος των ευνοημένων

Εύλογα και κάπως προβοκατόρικα προκύπτει το ερώτημα: «Δηλαδή τα παιδιά των διασήμων δεν έχουν δικαίωμα στην επιτυχία; Επειδή τους έρχεται ευκολότερα οφείλουν να την αποκηρύξουν;». Η απάντηση είναι πως έχουν κάθε δικαίωμα να απολαύσουν το προνόμιό τους. Οφείλουν, όμως, για ηθικούς λόγους, να το αναγνωρίσουν και να σταματήσουν να βαυκαλίζονται· οφείλουν να αντισταθμίσουν την ασυμμετρία που γεννάει η τύχη τους, βοηθώντας τους λιγότερο ευνοημένους. Αν δεν το επιθυμούν, δεν οφείλουν να κάνουν τίποτα. Καλό όμως θα ήταν να μην περιαυτολογούν τόσο. Δεν ξεγελούν κανέναν πια.