Τερμίτες: Όταν γεράσουν γίνονται... βόμβες και επιτίθενται στους εχθρούς τους

Ουάσινγκτον 

Οι εργάτες ενός είδους τερμιτών της Λατινικής Αμερικής βρίσκουν μια νέα δουλειά για τον εαυτό τους όταν είναι πια πολύ γέροι για να υπηρετήσουν την αποικία: αναλαμβάνουν αποστολές αυτοκτονίας και επιτίθενται στον εχθρό με βόμβες τοξικής κόλλας.

«Τοξική» αυτοθυσία 

Από όλα τα είδη τερμιτών στα οποία έχουν καταγραφεί πράξεις αυτοθυσίας, το είδος Neocapritermes taracua, ενδημικό της Γαλλικής Γουιάνας, είναι πιθανότατα το πιο θεαματικό: εργάτες φέρουν στο θώρακα «σακίδια» από τοξικούς μπλε κρυστάλλους χαλκού, οι οποίοι παράγονται από ειδικούς αδένες στην κοιλιά. 

Όταν τα έντομα δεχθούν επίθεση από κάποιο θηρευτή -ή ακόμα και από κάποιον εντομολόγο που κρατά λαβίδα- οι κρύσταλλοι χαλκού βρέχονται με σάλιο και σχηματίζουν μια τοξική κόλλα που πνίγει τον εχθρό. Πειράματα στο εργαστήριο δείχνουν ότι αυτές οι επιθέσεις αυτοκτονίας αρκούν για να κατατροπώσουν τερμίτες του διαφορετικού είδους Labiotermes labralis, αναφέρουν Ευρωπαίοι ερευνητές στο περιοδικό Science.

Εργάτες αρχικά τρομοκράτες μετά

Το ενδιαφέρον, όμως, δεν σταματά εδώ. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι δαγκάνες των καμικάζι είναι ασυνήθιστα φθαρμένες, ένδειξη μεγάλης ηλικίας. Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι οι βομβιστές αυτοκτονίας ξεκίνησαν τη ζωή τους ως απλοί εργάτες που συνέλεγαν τροφή για την αποικία. Όταν πια γέρασαν και οι δαγκάνες τους έπαψαν να είναι κοφτερές, άλλαξαν επάγγελμα και έγιναν τρομοκράτες.

Μετά τη δραστική αυτή αλλαγή καριέρας, οι συνταξιούχοι εργάτες «προσφέρουν μια διαφορετική υπηρεσία στην αποικία» εξηγεί ο Ρόμπερτ Χάνους του Ινστιτούτου Οργανικής Χημείας και Βιοχημείας στην Πράγα, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Όπως επισημαίνει, «υπάρχουν θεωρίες που προβλέπουν ότι, στο πρώτο μέρος της ζωής τους, τα κοινωνικά έντομα πρέπει να αναλαμβάνουν κοπιώδεις εργασίες χαμηλού κινδύνου, ενώ αργότερα στη ζωή τους αναλαμβάνουν επικίνδυνες αποστολές όπως η άμυνα».

Ούτως ή άλλως, τα κοινωνικά έντομα όπως οι τερμίτες, τα μυρμήγκια και οι μέλισσες είναι ίσως τα πλέον αλτρουιστικά ζώα, αφού έχουν εξελιχθεί να παρακάμπτουν την αναπαραγωγή και να θυσιάζονται για χάρη της βασίλισσας που θα διαιωνίσει τα γονίδιά τους.

Όσον αφορά το πώς εξελίχθηκαν οι χημικές επιθέσεις στο είδος Neocapritermes taracua, οι ερευνητές θεωρούν ότι πρόκειται για μετεξέλιξη των απλούστερων όπλων που απαντώνται σε άλλα είδη τερμιτών: αρκετά είδη απλά αφοδεύουν πάνω στους εχθρούς, συχνά σημαδεύοντάς τους από απόσταση, ενώ κάποια σφίγγουν τους μύες της κοιλιάς τους μέχρι να σκάσουν και να περιλούσουν τον εχθρό με σωματικά υγρά.