Ένας αιώνας από τη γέννηση του Όρσον Γουέλς

Στις 30 Οκτωβρίου του 1938, ένας 23χρονος θα προκαλούσε πανικό στις ΗΠΑ και θα γινόταν γνωστός εν μία νυκτί, μεταφέροντας στο ραδιόφωνο το μυθιστόρημα του Χ.Τζ.Γουέλς, Ο Πόλεμος των Κόσμων.

Με έναν άκρως εντυπωσιακό τρόπο, ο Όρσον Γουέλς θα έμενε στη μνήμη ως ο ιδιοφυής νεαρός καλλιτέχνης που κατάφερε να πείσει ένα ολόκληρο έθνος ότι οι ΗΠΑ δέχονταν επίθεση από Αρειανούς.

Ήταν ένα ακόμα δείγμα του τεράστιου ταλέντου και της χαρισματικότητάς του. Γεννηθείς στις 6 Μαΐου 1915, ο Όρσον Γουέλς, γιος ενός εφευρέτη και κατασκευαστή και μίας πιανίστριας, έκανε το ντεμπούτο του στο σανίδι σε ηλικία μόλις 2 ετών, στον ρόλο του γιου της Madame Butterfly σε μια παράσταση της όπερας.

Βιογραφία του αναφέρει ότι ο Γουέλς θεωρείτο σχεδόν ιδιοφυΐα από την ηλικία των 18 μηνών, όταν ο γιατρός του αποφάσισε ότι αξίζει να του προσφέρει κάθε τι που θα βοηθούσε στην εκπαίδευσή του. Ανάμεσα στα δώρα που έλαβε ήταν ένα βιολί, υλικά για ζωγραφική, ένα κουτί με μαγικά τρικ και υλικά μακιγιάζ. Ήταν όλα αυτά που θα διαμόρφωναν τον μικρό Όρσον, οδηγώντας τον στον δρόμο της τέχνης.

Μετά το διαζύγιο των γονιών του και τον θάνατο της μητέρας του όταν ο Γουέλς ήταν έξι ετών, ταξίδεψε με τον πατέρα του σε πολλά μέρη του κόσμου.

Το θέατρο υπήρξε σημαντικό μέρος της εκπαίδευσής του. Στη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Ιρλανδία σε ηλικία 16 ετών, ο δαιμόνιος Όρσον κατάφερε να πείσει το Gate Theater στο Δουβλίνο ότι ήταν ηθοποιός του θεάτρου Guild που βρισκόταν εκεί για διακοπές. Κάπως έτσι πήρε τον ρόλο του Δούκα στο Jew Suss και δεν θα αργούσε να παίξει και σε άλλες παραστάσεις.

Πριν ακόμα γίνει 30 χρονών, ο Όρσον Γουέλς θεωρήθηκε το «παιδί θαύμα» στο Μπρόντγουεϊ. Ανεβάζει τον Ιούλιο Καίσαρα και βάζει τη δράση να εκτυλίσσεται στη φασιστική Ιταλία, ανεβάζει τον Μακμπέθ με Αφροαμερικανούς ηθοποιούς, καθώς και το Cradle Will Rock.

Ταυτόχρονα, ασχολείται με το ραδιόφωνο και δανείζει τη φωνή του στον The Shadow, έναν μάγο που γινόταν αόρατος για να αντιμετωπίσει εγκληματίες.

Σε ηλικία μόλις 25 ετών παραδίδει τον Πολίτη Κέιν. Αλλάζοντας τους κανόνες κινηματογράφησης, ο Όρσον Γουέλς έφτιαξε το πρώτο σύγχρονο αριστούργημα, μία ταινία προορισμένη να μείνει κλασικό μέχρι σήμερα (είναι σταθερά στην πρώτη θέση σε πολλές λίστες με τις καλύτερες ταινίες στην ιστορία του σινεμά).

Αν και αρχικά η ταινία δεν έτυχε θερμής αποδοχής, μέσα στα επόμενα χρόνια θα αναγνωριζόταν ως το σπουδαίο δείγμα σινεμά που ήταν.

Δημιουργικός, φιλόδοξος, μία φιγούρα σαν τον Φάλσταφ –χαρακτήρα από έργα του Σαίξπηρ στον οποίο έδωσε κεντρικό ρόλο στην ταινία Οι Καμπάνες του Μεσονυχτίου-, ο Γουέλς είχε –όπως αναφέρουν οι New York Times στη νεκρολογία του «τεράστια όρεξη για το καλό φαγητό και το ποτό, μπορούσε να γίνει διασκεδαστικός και ανυπόφορος, έκανε δεκάδες φίλους και εχθρούς».

Ο συγγραφέας και θεωρητικός του κινηματογράφου, Ντέιβιντ Τόμσον, έγραψε κάποτε στον Guardian ότι «ο Γουέλς της περιόδου 1936 – 42 εργαζόταν 20 ώρες την ημέρα, έτρωγε διπλάσια ποσότητα γευμάτων για να μπορεί να συνεχίζει, κυνηγούσε τις ωραίες γυναίκες σαν δαίμονας και ζούσε σαν να μην υπάρχει αύριο. Εργαζόταν ταυτόχρονα στο ραδιόφωνο, στη σκηνή και ετοίμαζε τη σπουδαία ταινία του». Τον χαρακτηρίζει σημαντική μορφή στην αμερικανική ζωή, «μια προσβολή στο Χόλιγουντ για το συμβόλαιο - λευκή κάρτα» και ένα αγόρι-θαύμα απίστευτης αλαζονείας.

Η φιλμογραφία του μετά τον Πολίτη Κέιν είναι γεμάτη άνισες ταινίες με εξαιρετικές ιδέες. Για πολλούς, ο Γουέλς έφτασε να αποτελεί σύμβολο της αποτυχίας, ίσως επειδή η επιτυχία του ήταν τόσο λαμπρή.

Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν τον Πολίτη Κέιν, θεωρητικοί του σινεμά θα έσκυβαν πάλι πάνω από το έργο του, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του έργου του: το ταλέντο του γίνεται φανερό από την Κυρία της Σαγκάης όπου τολμά να βάψει ξανθά τα μαλλιά της τότε συζύγου του Ρίτα Χέιγουορθ –κάτι που οι θαυμαστές της δεν του συγχώρησαν ποτέ-, μέχρι τον Οθέλλο, όπου καθώς τα κοστούμια δεν είχαν φτάσει για τα γυρίσματα, αποφάσισε να τοποθετήσει μία κρίσιμη σκηνή της δράσης σε χαμάμ με τους ηθοποιούς να φορούν απλά πετσέτες.

Είχε άπειρες ιδέες, πολλές από τις οποίες δεν κατόρθωσαν ποτέ να ολοκληρωθούν, είτε επειδή έκανε παράλληλα πολλά πράγματα, είπε επειδή οι διαμάχες του με τους ανθρώπους που είχαν τα χρήματα στο Χόλιγουντ ήταν γνωστές. Ο Γουέλς μπορούσε να προσβάλει ή να επιτεθεί σε κάποιον παραγωγό.

Πέθανε τον Οκτώβριο του 1985, σχεδόν φτωχός, στο σπίτι του στο Χόλιγουντ από καρδιακή προσβολή.

Όταν τον ρωτούσε κανείς για τις αυτοκαταστροφικές του τάσεις, εκείνος έφερνε ως παράδειγμα την ιστορία με τον σκορπιό και τον βάτραχο. Ο σκορπιός ζητά από τον βάτραχο να τον περάσει απέναντι, στην άλλη όχθη του ποταμού. «Μα μπορεί να με τσιμπήσεις» του λέει ο σκορπιός. «Αν σε τσιμπήσω, θα πεθάνεις και εγώ θα πνιγώ» αντιτείνει ο σκορπιός. Στα μισά της διαδρομής, ο βάτραχος νιώθει το τσίμπημα στην πλάτη του. «Γιατί το έκανες αυτό; Τώρα θα πεθάνουμε και οι δύο» απαντά ο βάτραχος για να λάβει την απάντηση: «Αυτή είναι η φύση μου».