Εισαγωγή στην έννοια του Lifestyle Medicine- Ιατρική του Τρόπου Ζωής

Άρθρο της Ιωάννας Κοτσίρη , Ιατρού Μικροβιολόγου – Βιοπαθολόγου 

Ʃε όλους εμάς που δραστηριοποιούμαστε στο χώρο της υγείας, έχει γίνει τελευταία ιδιαίτερα αντιληπτό, πως η εφαρμογή αποκλειστικά και μόνο θεραπευτικών πρωτοκόλλων στους ασθενείς, δεν είναι πλέον αρκετή. Το μοντέλο της παραδοσιακής Δυτικής Ιατρικής φαίνεται πια ανεπαρκές, τόσο ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή την υγεία των ασθενών, όσο και ως προς τα κόστη, που επιβαρύνουν σε δυσθεώρητα ύψη, τα συστήματα υγείας διεθνώς και άρα τους κρατικούς προϋπολογισμούς παγκοσμίως.

Ʃε αυτό το σημείο έρχεται η στατιστική να επιβεβαιώσει πως το 90 % της ιατρικής σήμερα φαίνεται να είναι ιατρική της Νόσου και μόνο ένα ελάχιστο 10 % είναι ιατρική της Υγείας. Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής ή αλλιώς Lifestyle Medicine, όπως είναι ευρέως γνωστή η ονομασία στο εξωτερικό, ήρθε να αποκαταστήσει αυτή την κλίση στη ζυγαριά προς όφελος της υγείας. Εστιασμένη στις μικρές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες ,με μηδαμινά κόστη στις απαιτούμενες παρεμβάσεις, η Ιατρική του Τρόπου Ζωής μπορεί να αναστρέψει την κατάσταση προς όφελος της υγείας των ανθρώπων.

Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

  Πρώτα απ’όλα να δούμε :

    «Ποιός είναι εκείνος ο πρωταρχικός μηχανισμός που κρατάει το κλειδί της υγείας μας;»
Ο μηχανισμός που κρατάει το κλειδί της υγείας μας, λέγεται καλός μεταβολισμός του σακχάρου. Εκεί ακριβώς βρίσκεται ο στόχος της πρόληψης. Ʃτο να κρατηθεί δηλαδή ισορροπημένος ο μεταβολισμός του σακχάρου ή της γλυκόζης, όπως αλλιώς λέγεται. Γιατί ισορροπημένος μεταβολισμός σακχάρου σημαίνει και ορμονική ισορροπία, που είναι το θεμέλιο της εύρυθμης λειτουργίας και άρα της υγείας, αυτού του αριστουργηματικού εργοστασίου, που λέγεται ανθρώπινος οργανισμός. Για να διερευνήσουμε τώρα, με ποιό τρόπο συσχετίζεται ο σύγχρονος τρόπος ζωής με την διαταραχή του μεταβολισμού του σακχάρου.

    «Επιδρά ο σύγχρονος τρόπος ζωής στο μεταβολισμό μας ;»
είναι η ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί.

Θα αναφερθώ στα κυριότερα σημεία του σύγχρονου τρόπου ζωής, που κάνουν τη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν :

• αυξημένη ταχύτητα λόγω της προόδου της τεχνολογίας, το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον
• μόλυνση της ατμόσφαιρας
• αγωνία πολέμου και οικονομικής καταστροφής
• ρηχή κοινωνικότητα
• απομάκρυνση από την θρησκεία
• επεξεργασμένα και μεταλλαγμένα τρόφιμα
• απουσία άσκησης και καθιστική ζωή
• αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων

Από μόνα τους όλα αυτά μεταφράζονται από τον οργανισμό μας σε οξειδωτικό στρες, αλλαγή στο μικροβίωμα και επιγενετικό αποτύπωμα, οδηγώντας αργά ή γρήγορα σε μία καινούργια πανδημία, που φαίνεται να αναδύεται μπροστά μας, που λέγεται διαταραχή του μεταβολισμού του σακχάρου.

Αυτή ακριβώς τη νέα απειλή, λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, έρχεται Ιατρική του Τρόπου Ζωής να προλάβει ή έστω και μερικώς να αναστείλει.

    «Τι θα πρέπει να κάνουμε για να προστατευτούμε;»

Πρώτα απ’όλα να γίνει μια σωστή εκτίμηση-αξιολόγηση από εκπαιδευμένο ιατρό ,για την παρούσα κατάσταση της υγείας μας.

   Πώς θα γίνει αυτό;

Θα ξεκινήσουμε παίρνοντας ένα καλό ιστορικό, δηλαδή πληροφορίες που αφορούν την κληρονομικότητα, αν δηλαδή νοσούν οι γονείς ή τα αδέλφια από διαβήτη, το φύλο (οι γυναίκες έχουν 50% μεγαλύτερη επίπτωση από τους άντρες ), το βάρος του σώματος (ένας δείκτης μάζας σώματος μεγαλύτερος του 25 μας ανησυχεί ), την ηλικία όταν είναι  άνω των 45 χρονών κτλ. Ʃτη συνέχεια θα κάνουμε ανίχνευση νοσημάτων από τα οποία μπορεί να πάσχει, άν δηλαδή έχει διαβήτη τύπου 2, υπερλιπιδαιμία, αθηρωμάτωση, παχυσαρκία, λιπώδη διήθηση του ήπατος, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνο του μαστού, του εντέρου,του προστάτη, ρευματοειδή αρθρίτιδα ή ινομυαλγία, πολλαπλή σκλήρυνση, φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (σπαστική κολίτιδα ,νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα),αν έχει πολυκυστικές ωοθήκες, διαταραχές εμμήνου ρύσεως ή ακόμα και υπογονιμότητα και τέλος, αν ταλαιπωρείται από κατάθλιψη ή και άγχος.

Θα δώσουμε επίσης έμφαση στην επισήμανση συμπτωμάτων που τον ταλαιπωρούν, αν έχει δηλαδή, κόπωση, υπνηλία ,λήθαργο, χαμηλά επίπεδα ενέργειας  γενικά μέσα στην μέρα του, θολερότητα στην όραση ή έλλειψη διαύγειας πνεύματος, μυοσκελετικούς πόνους, ναυτία ή και εμετό.

   Τέλος ,θα ελέγξουμε τις εργαστηριακές εξετάσεις αίματος για να δούμε :
1) άν έχει σάκχαρο νηστείας μεταξύ 100-125 mg/dl
2) άν η καμπύλη του σακχάρου στην πρώτη ώρα είναι μεταξύ 140 -190 mg/dl
3) αν η χοληστερίνη η HDL (η καλή) είναι μικρότερη από 35
4) αν τα τριγλυκερίδια είναι πάνω από 250 κι
5) αν η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι μεταξύ 5,7 -6,4
6) αν το ουρικό οξύ έχει αυξημένες τιμές και
7) η βιταμίνη D χαμηλές , τότε έχουμε σοβαρές ενδείξεις διαταραχής του μεταβολισμού του σακχάρου.

     «Ποιό όμως είναι το νόημα όλων αυτών ;

   Τι είναι αυτό που θέλουμε να κερδίσουμε τελικά κάνοντας πρόληψη ; Ποιός είναι δηλαδή ο στόχος μας;»

Αυτό που θα κερδίσουμε είναι το να προλάβουμε στην ουσία 10 με 20 χρόνια φθοράς του ανθρώπινου οργανισμού. Παρεμβαίνοντας δηλαδή στα πρόδρομα στάδια, όταν ακόμα βρισκόμαστε στην κατάσταση που λέγεται αντίσταση στην ινσουλίνη ή και προδιαβήτης, μπορούμε να σταματήσουμε την καταστροφή που επιτελείται καθημερινά, λόγω των αυξημένων τιμών σακχάρου, στα μικρά νεύρα και αγγεία που υπάρχουν σε όλο μας το σώμα Θα το κατανοήσουμε καλύτερα αυτό, αν φανταστούμε το αυξημένο σάκχαρο, σαν το σαράκι, που κατατρώει το έπιπλο -οργανισμό μας σιγά-σιγά ,μέσα στο πέρασμα του χρόνου και μάλιστα ύπουλα, χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε . Αυτό όμως είναι εκεί και μας εξουθενώνει και σιγά σιγά ,χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε, βρισκόμαστε σε ένα βάθος χρόνου, σε μια κατάσταση, να μη βλέπουμε καλά, να μην ακούμε, να δυσκολευόμαστε να ανασάνουμε στο περπάτημα, να πονάνε οι αρθρώσεις μας, να μην κοιμόμαστε καλά το βράδυ, να έχουμε ευερεθιστότητα και εκνευρισμό,  να μην μπορούμε να συγκεντρωθούμε και να βιώνουμε μια δυσάρεστη γενικά καθημερινότητα .

Για να μην αναφερθώ στις ακραίες νοσηρότητες-αναπηρίες ,με τραγικές επιπτώσεις σ’ αυτό που θα έπρεπε να λέγεται ποιότητα ζωής και άρα υγεία. «Υπάρχουν καλά νέα σε όλο αυτό;» Ασφαλώς και υπάρχουν!
Και αυτά βασίζονται στην ίδια την δυναμική που έχει αυτό το τέλειο δημιούργημα που λέγεται ανθρώπινος οργανισμός.

Δηλαδή καταπληκτικές αναγεννητικές και αναπλαστικές ιδιότητες. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν είναι σαν μια μηχανή που σκουριάζει και την πετάμε! Αντιθέτως, έχει εκπληκτικές ικανότητες αυτοΐασης, μπορεί δηλαδή να αναστρέψει μια κατάσταση, αρκεί μονάχα να τον φροντίζουμε!

   Αυτό είναι που προσφέρει σήμερα η Ιατρική του Τρόπου Ζωής εφαρμόζοντας :
1)νέα εργαλεία και προσεγγίσεις θετικής ψυχολογίας, δυναμική κινητοποίηση και  στοχοθεσία. Υιοθέτηση στρατηγικές δηλαδή ,health coaching για τροποποίηση συμπεριφοράς ,καθώς και
2)παρεμβάσεις στα ακόλουθα:

   Α) Ʃτις υγειινοδιαιτητικές συνήθειες :

α)Ως προς την ποιότητα της τροφής (που αφορούν περιορισμό ή αποκλεισμό)

-της ζάχαρης ,
-των κατεργασμένων και επεξεργασμένων τροφίμων ,
-αυτών που είναι με άγνωστη ετικέτα προέλευσης ,είτε κρεάτων είτε ψαριών ,
-των κορεσμένων λιπαρών οξέων ,
-των ραφιναρισμένων σπορελαίων

ενώ, ανεπιφύλακτα ,να προτιμήσουμε τα προιόντα του μανάβη, δηλαδή φρέσκα φρούτα και λαχανικά, μανιτάρια, όσπρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους ( λιναρόσπορους , κολοκυθόσπορους, κόκκους Chia κτλ).

β)Ως προς την ποσότητα:

-μικρές ποσότητες ακόμα και στα τρόφιμα χαμηλού θερμιδικού φορτίου.
(Μεγάλες ποσότητες έχει βρεθεί ,πως μπλοκάρουν την παραγωγή ενός ενζύμου, που εκκρίνεται από το συκώτι και έχει λιπολυτική δράση, και άρα με την έλλειψη αυτού του ενζύμου προάγεται η παραγωγή λίπους).
γ) Ως προς την χρονική διάρκεια ,μέσα στην ημέρα, που θα τρώμε:
-εφαρμογή της διαλειμματικής νηστείας (προσπάθεια για εφαρμογή του κανόνα 8 ώρες τρώω και τις υπόλοιπες 16 αφήνω τον οργανισμό μου να ξεκουραστεί).

   Β)Υιοθετώντας την τακτική της καθημερινής ,μέτριας έντασης άσκησης:

-150 λεπτά την εβδομάδα. είναι μια χαρά.
Μεγάλη σημασία έχει να συμπεριλάβουμε όλη την γκάμα ασκήσεων ,δηλαδή τόσο ασκήσεις αερόβιες, όσο και αναερόβιες και διατατικές.

   Γ) Με εργαλεία για την καταπολέμηση διαταραχών που αφορούν την ψυχική σφαίρα, όπως το ψυχολογικό στρες:

α)γίνεται προσπάθεια για ανάδυση πηγών χαράς από το παρελθόν (ανάσυρση δηλαδή αναμνήσεων ή  δραστηριοτήτων που μας έκαναν χαρούμενους στο παρελθόν)
β)αναπνευστικές ασκήσεις
γ)διαλογισμός (meditation)
δ)ενσυνειδητότητα (mindfulness)
ε)συμπόνοια (compassion) καθώς επίσης
ζ)ψυχοθεραπεία ή ακόμα και
στ)φαρμακευτική αγωγή από ειδικούς γιατρούς.

   Δ) Με παρεμβάσεις στις συνήθειες του ύπνου μας:

-το μεσημέρι προτείνεται να έχουμε 35 λεπτά κατάκλισης -ή στην καλύτερη περίπτωση ύπνο- (αυτό από μόνο του μας προσφέρει επαναφορά κατά το 40 %της ενέργειάς μας ) ενώ
-το βράδυ είναι ευεργετικός ο ύπνος πριν από τις 11 και
-σε απόλυτο σκοτάδι

   Ε) Γίνεται έλεγχος και δίνεται προσοχή στο νερό που πίνουμε :

8-10 ποτήρια την ημέρα και

   Ʃτ) τέλος ,μεγάλη προσοχή και εστιασμός στην διαχείριση και αντιμετώπιση των έξεων, τόσο όσον αφορά στο αλκοόλ όσο και στο κάπνισμα.

Μέχρι αυτό το σημείο λοιπόν ,εφαρμόζοντας τα παραπάνω, έχουμε καταφέρει :

1) και να εντοπίσουμε αν υπάρχει διαταραχή του μεταβολισμού του σακχάρου και
και 2) να βρούμε τις συμπεριφορές εκείνες που θα μας βοηθήσουν στην αναστροφή της κατάστασης.

 Το νέο ζητούμενο τώρα είναι :
   «Πώς θα καταφέρουμε να μείνουμε σταθεροί στις νέες αυτές συμπεριφορές σε ένα βάθος χρόνου;»

Αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε με το Health coaching, που αποτελεί κομμάτι της Ιατρικής του Τρόπου Ζωής και μας βοηθάει να δεσμευτούμε και να μείνουμε σταθεροί στον στόχο της διατήρησης της υγείας μας.

Η ανακάλυψη της έννοιας του νευρογλωσσικού προγραμματισμού τα τελευταία χρόνιο, μας οδήγησε στο συμπέρασμα, πως ο άνθρωπος, δε μένει αμετακίνητος σε συμπεριφορές που έχει κτίσει μέσα στην πορεία του χρόνου, αλλά είναι ικανός αν θέλει, να αλλάξει και να χτίσει μια νέα συμπεριφορά, αρκεί να δεσμευτεί σ’αυτό και να μείνει σταθερός σε ένα πρόγραμμα για ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών .Αυτός είναι ο χρόνος που απαιτείται για να υιοθετήσει ο εγκέφαλος ένα καινούριο μονοπάτι και έτσι να γίνει αυτό το καινούριο μονοπάτι μία νέα συνήθεια για τον άνθρωπο.

Η coaching προσέγγιση από τον ιατρό, θα πρέπει να εμπνεύσει τον ασθενή του, ώστε να οραματιστεί τη νέα ζωή υγείας και πληρότητας που επιθυμεί. Αυτό προυποθέτει βαθειά ψυχική σύνδεση μαζί του, έτσι ώστε να τον ενδυναμώσει ,να κάνει αυτές τις αλλαγές που απαιτούνται, για να πετύχει τελικά τους στόχους του.

  Η Ιατρική του τρόπου ζωής (LIFESTYLE MEDICINE) είναι αυτή που μπορεί να δώσει στους ανθρώπους, εκείνα τα εργαλεία, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές που υπάρχουν στο σύγχρονο τρόπο ζωής, ώστε να μείνουν υγιείς σε βάθος χρόνου. Υγιείς με τον αυθεντικό ορισμό της υγείας, με την έννοια της ευεξίας, όπως έχει αποτυπωθεί από τον Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) και είναι εξαιρετικά δοσμένος στο ακόλουθο απόσπασμα του 1948:

“Ο ισχύων ορισμός της Υγείας περιλαμβάνεται στον πρόλογο του καταστατικού του ΠΟΥ. Υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη για την Υγεία (Νέα Υόρκη, 19-22 Ιουνίου 1946), τέθηκε σε ισχύ στις 7 Απριλίου 1948 και παραμένει αναλλοίωτος: «Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας.» (“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.”)

 Την μάχη με τον κορονοϊό φαίνεται πιά πως την κερδίσαμε οριστικά! Με την νέα απειλή της υγείας και ευεξίας μας, την διαταραχή του μεταβολισμού του σακχάρου, τι θα κάνουμε ; Θα κάνουμε για μια φορά ακόμα αυτό που πρέπει…;
Είναι στο χέρι μας…!!!