Ομιλία του Βασίλη Μπεκίρη για την προσφορά του Πατρινού πολιτικού Παναγιώτη Κανελλόπουλου στο ελληνικό έθνος

Είναι αναντίρρητο ότι η προσφορά του Παναγιώτη Κανελ­λόπουλου στον πνευματικό τομέα είναι τεράστια και δεν αμφισβητείται από κανέναν. Είναι, όμως, εξίσου σημαντική η προσφορά του και στον πολιτικό τομέα, με τον οποίο ασχολήθηκε με πολύ μεγάλο ζήλο.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι ως πολιτικός δεν πρόσφερε τόσα πολλά στη χώρα μας, ή μάλλον η προσφορά του δεν ήταν ανάλογη με αυτή στον πνευματικό τομέα. Εκείνοι, όμως, που έχουν μελετήσει σε βάθος τον Παναγιώτη Κανελ­λόπουλο παραδέχονται ότι και στον πολιτικό τομέα πρόσφερε πάρα πολλά.

Βέβαια, η ατυχία είναι ότι δεν κυβέρνησε τον τόπο για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορέσει να υλοποιήσει τις μεγάλες ιδέες και τα μεγάλα οράματα που είχε για την Ελλάδα, την οποία αγάπησε όσο λίγοι Έλληνες.

Θα επισημάνω ορισμένες από τις αρχές και τις ιδέες του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, ώστε να υπάρχει πλήρης εικόνα της προσωπικότητας αυτού του σπουδαίου πολιτικού.

Κατ’ αρχάς, και κυρίως, ο Κανελλόπουλος διέθετε πολιτικό ήθος και εντιμότητα όσο λίγοι πολιτικοί. Κανένας ποτέ δεν αμφισβήτησε το ήθος του και την εντιμότητά του και κανένας ποτέ δεν τον κατηγόρησε για πράξεις ή παραλείψεις κατά την άσκηση κυβερνητικών καθηκόντων, αλλά και κατά την υπόλοιπη ζωή του.

Επίσης, κανένας πολιτικός δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του στον τομέα της προσήλωσης και της αγάπης του στο δημοκρατικό πολίτευμα. Ούτε μπορεί να συγκριθεί κανείς μαζί του σε αγώνες για τη δημοκρατία. Δεν είναι ανάγκη εδώ να αναφερθούμε διεξοδικά ούτε στους αγώνες του εναντίον της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά ούτε στους αγώνες του κατά της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967.

Πέραν τούτων, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υπήρξε και μεγάλος πατριώτης. Αγάπησε την Ελλάδα όσο λίγοι Έλληνες. Προσωπικά δε γνωρίζω κανέναν άλλο αρχηγό κόμματος, όχι μόνο στην Ελληνική, αλλά και στην παγκόσμια ιστορία, που να παρουσιάστηκε ως εθελοντής στρατιώτης και να ζήτησε να πάει στην πρώτη γραμμή του μετώπου για να πολεμήσει τον εχθρό. Την αγάπη του για την Ελλάδα την είχε δείξει, επίσης, πολλές φορές κατά τη διάρκεια της άσκησης των κυβερνητικών ή κοινοβουλευτικών του καθηκόντων.

Αλλά ως πολιτικός είχε και μεγάλη διορατικότητα. Προέβλεπε τα γεγονότα και οι προβλέψεις του ήταν ωφέλιμες για τη χάραξη ενιαίας εθνικής πολιτικής, που ήταν αναγκαία για το μέλλον του τόπου. Παροιμιώδες είναι το υπόμνημα που έστειλε στον Ιωάννη Μεταξά πριν από την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου προέβλεπε με ακρίβεια τα γεγονότα τα οποία θα ακολουθούσαν. Λέγεται ότι το υπόμνημα αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να ταχθεί ο Ιωάννης Μεταξάς με το μέρος των δυτικών δυνάμεων, ενώ ο ίδιος ήταν γερμανόφιλος.

Η διορατικότητα του Κανελλόπουλου φαίνεται και από την πρωτοβουλία που είχε πάρει ως Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1959-1961, όταν άρχισαν οι συζητήσεις για τη σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα). Βέβαια υπάρχουν και άλλα περιστατικά τα οποία θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για να αποδείξουμε τη διορατικότητα την οποία είχε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ως πολιτικός, αλλά ας αρκεστούμε σ’ αυτά.

Ένα άλλο μεγάλο προτέρημά του ήταν ότι ποτέ δεν υπέκυψε σε πιέσεις ξένων παραγόντων και ποτέ δεν ακολούθησε τη γραμμή που χάραζαν ξένες δυνάμεις για τα συμφέροντα του τόπου μας. Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα αποδεικνύουν του λόγου το αληθές: το πρώτο παράδειγμα είναι η απομάκρυνσή του από την αντιπροεδρία της Κυβέρνησης το 1943, όταν ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με τον Υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας, Ίντεν, για το Βορειοηπειρωτικό και τις άλλες εθνικές διεκδικήσεις (Κυπριακό και Δωδεκάνησα), δεύτερο παράδειγμα, όταν τον έπαυσαν οι Άγγλοι από Πρωθυπουργό λόγω του οικονομικού προβλήματος της χώρας και της ανακίνησης των εθνικών διεκδικήσεων (Βορειοηπειρωτικό, Κυπριακό, Δωδεκάνησος) και τρίτο παράδειγμα, το 1967, όταν αόρατες δυνάμεις τον κατάργησαν πάλι από Πρωθυπουργό για να εγκαθιδρύσουν τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967.

Σημαντική είναι η προσφορά του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στον τομέα της αντίστασης κατά τη διάρκεια των δυο δικτατοριών (4ης Αυγούστου 1936 και 21ης Απριλίου 1967), όσο και κατά τη διάρκεια της εχθρικής κατοχής. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις ιδρύθηκαν από κομματικά στελέχη του Ενωτικού Κόμματος (Περρίκος κ.λ.π.), τα οποία ίδρυσαν την ΠΕΑΝ. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι η αντιστασιακή δράση του Κανελλόπουλου έγινε νωρίς γνωστή στα στρατεύματα κατοχής, τα οποία άρχισαν να τον αναζητούν για να τον συλλάβουν. Τούτο κατέστη αδύνατο, αλλά αναγκάστηκε να διαφύγει με μια βάρκα στην Τουρκία και από εκεί να κατευθυνθεί στην Αίγυπτο. Μετά την αναχώρησή του, το Στρατοδικείο των Ιταλικών στρατευμάτων κατοχής τον καταδίκασε ερήμην στην ποινή του θανάτου. Ο Κανελλόπουλος είχε, όπως αναφέρθηκε, και μια άλλη καταδίκη σε θάνατο, από το Ανταρτοδικείο της κομουνιστικής «Κυβέρνησης του Βουνού» κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.

Άλλη σπουδαία ικανότητα του Προέδρου ήταν η επιλογή των συνεργατών του. Τούτο αποδείχτηκε στις δύο Κυβερνήσεις που συγκρότησε, όπου τοποθέτησε τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις. Γνώριζε για καθέναν από τους συνεργάτες του πού θα μπορούσε να αποδώσει καλύτερα. Έτσι, και η Κυβέρνηση του 1945, αλλά και αυτή του 1967 συγκροτήθηκαν με εξαιρετικό τρόπο και όλοι αναγνώριζαν στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο την ικανότητα επιλογής των συνεργατών του. Υπήρξε, όμως, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και κοινοβουλευτικός άντρας. Πολλοί παραδέχονται ότι κανένας άλλος πολιτικός Αρχηγός, τουλάχιστον στο διάστημα του δεύτερου μισού του περασμένου αιώνα, δεν αγάπησε τόσο πολύ το Κοινοβούλιο όσο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Και αυτό δε συνέβαινε μόνο τις περιόδους που ήταν στην αντιπολίτευση ή Βουλευτής Επικρατείας, αλλά και όταν ήταν Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Πάντοτε ήταν παρών στις συνεδριάσεις της Βουλής και, όταν παρίστατο ανάγκη, λάμβανε το λόγο και όλοι τον άκουγαν με μεγάλη προσοχή, διότι μετέφερε στη Βουλή τη σοφία του και την εμπειρία του. Γι’ αυτό δικαιολογημένα τον αποκαλούσαν «Άρχοντα του Κοινοβουλίου».

Ο φόβος ήταν άγνωστο συναίσθημα στον Παναγιώτη Κα­νελλόπουλο. Αναφέρονται πολλά περιστατικά και στη Μέση Ανατολή και στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, όπου μόνος προχωρούσε πλησίον των μαχόμενων στρατιωτών χωρίς ποτέ να φοβηθεί. Χαρακτηριστικά αναφέρεται από πολλούς ότι κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου δεν άφησε ποτέ να προηγηθεί του δικού του αυτοκινήτου άλλο αυτοκίνητο, διότι πάντοτε σεβόταν τη ζωή των άλλων.

Παροιμιώδης ήταν και η λιτότητα του Κανελλόπουλου σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του. Ποτέ δεν αγάπησε τα χρήματα και ποτέ δεν υπέκυψε σε δελεαστικές προτάσεις διαφόρων επιχειρηματικών ή άλλων κύκλων. Ασκούσε πάντοτε τα καθήκοντά          του με αντικειμενικότητα και αυστηρότητα, χωρίς να επηρεάζεται από μεγαλοπαράγοντες, οι οποίοι ήθελαν να ευνοηθούν από κυβερνητικές αποφάσεις. Γι’ αυτό σε όλο το μακρύ πολιτικό του βίο παρέμεινε φτωχός, διαμένοντας σε ένα τριάρι της οδού Ξενοκράτους, που και αυτό ήταν προίκα της συζύγου του, Νίτσας. Πρέπει, επίσης, να πούμε ότι το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που κληρονόμησε από τον πατέρα του, Κανέλλο Κανελλόπουλο (ένα διώροφο σπίτι στην Πλατεία Αγίου Γεωργίου Πατρών), το πούλησε στις εκλογές του 1958 για να ανταποκριθεί στα έξοδα του προεκλογικού αγώνα, και όλα αυτά σε μια εποχή που άλλοι πολιτικοί πλούτιζαν, μολονότι δεν είχαν τα αξιώματα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

Στάθηκε, όμως, άτυχος ως πολιτικός. Αν και είχε τόσες ικανότητες και τόσες ωραίες ιδέες και αρχές, εντούτοις δεν ευνοήθηκε από τη λεγόμενη πολιτική τύχη. Δύο φορές έγινε Πρωθυπουργός για χρονικό διάστημα είκοσι ημερών και την τρίτη (24/7/1974), ενώ ετοιμαζόταν να ορκιστεί, αόρατες δυνάμεις τού αφαίρεσαν την Πρωθυπουργία μέσα από τα χέρια του.

Τέλος, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος συκοφαντήθηκε όσο ουδείς άλλος πολιτικός Αρχηγός. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι τα πιο φαρμακερά βέλη εκτοξεύτηκαν εναντίον του κατά τη διάρκεια των δύο πολέμων (Β΄ Παγκόσμιος και Εμφύλιος). Η εξήγηση που δίνεται είναι η δραστηριότητα που επέδειξε εκείνη την περίοδο και το νεαρό της ηλικίας του (33 ετών παραιτήθηκε από την πανεπιστημιακή έδρα και ίδρυσε το Ενωτικό Κόμμα Ελλάδας, 40 ετών έγινε Αντιπρόεδρος της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης και 43 ετών ορκίστηκε Πρωθυπουργός). Όλα αυτά συντέλεσαν ώστε να αναπτυχθεί εναντίον του ένα μίσος απ’ όλους τους παλαιοκομματικούς Αρχηγούς, οι οποίοι άρχισαν να τον συκοφαντούν και να τον υβρίζουν, διότι δεν μπορούσαν αλλιώς να τον αντιμετωπίσουν. Βέβαια, όλες οι συκοφαντίες και σι ύβρεις έπεσαν στο κενό. Όμως τον Πρόεδρο τον στενοχωρούσαν όλα αυτά τα πράγματα, διότι δε συμβιβάζονταν με το ήθος και την εντιμότητά του.

Αυτά είναι μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Πολλοί υποστηρίζουν ότι εάν είχε κυβερνήσει τον τόπο, θα ήταν διαφορετική η μοίρα της Ελλάδας. Και τούτο διότι κανένας άλλος πολιτικός στην εποχή μας δεν ήταν προικισμένος με τόσες αρετές και τόσες ικανότητες. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν Ευρωπαίος πολιτικός και άλλοι ότι προηγήθηκε της εποχής του. Ό,τι, όμως, και εάν ισχύει, η ουσία είναι μία, ότι η ατυχία του Κανελλόπουλου ταυτίστηκε με την ατυχία της Ελλάδας, διότι πολλά θα είχαν αποφευχθεί εάν στο πηδάλιο της εξουσίας ήταν η φωτισμένη, μεγάλη προσωπικότητα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

Παρ’ όλα αυτά, η συμβολή του ήταν μεγάλη όχι μόνο κατά την περίοδο που άσκησε εξουσία, αλλά και μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του. Μένει, λοιπόν, στον ιστορικό του μέλλοντος να αναγνωρίσει τη μεγάλη προσφορά του και να τον κατατάξει εκεί όπου πραγματικά του αξίζει.