Η Ivana Bronlund, από τη Γροιλανδία, προερχόταν από ένα σπίτι με ιστορικό κακοποίησης, με αποτέλεσμα οι αρχές της Δανίας να την υποβάλουν σε μια εκτενή δοκιμασία γονικής επάρκειας, η οποία στόχο έχει να προστατεύει τα παιδιά. Η εξέταση αυτή έχει επικριθεί ως υπερβολική παρέμβαση στην οικογενειακή ζωή και οι Γροιλανδοί την χαρακτηρίζουν άδικη εδώ και χρόνια.
Πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι τα παιδιά Γροιλανδών που γεννιούνται στη Δανία έχουν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να απομακρυνθούν από τους γονείς τους σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά.
Εκείνη συνεχίζει να αντλεί μητρικό γάλα, το οποίο κάποιος παραλαμβάνει και μεταφέρει στο βρέφος. Κοιτάζει έξω από τα μεγάλα, τετράγωνα παράθυρα της πολυκατοικίας της και φαντάζεται συνεχώς ότι κρατά της κόρη της και πάλι στην αγκαλιά της.
«Απλώς θα ήθελα να μου είχε δοθεί η ευκαιρία να αποδείξω ότι μπορώ να είμαι μητέρα», λέει στους New York Times.
Στη Δανία φαίνεται πως γίνονται προσπάθειες να διορθωθεί η κατάσταση. Νωρίτερα φέτος, ενώ η 18χρονη Ivana Bronlund ήταν έγκυος, το κοινοβούλιο της Δανίας ψήφισε να τροποποιηθεί ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζονται τα τεστ γονικής επάρκειας στις οικογένειες Γροιλανδών.
Ωστόσο, για λόγους που παραμένουν αδιευκρίνιστοι, η Ivana δεν αντιμετωπίστηκε σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, κάτι που τοπικοί αξιωματούχοι έχουν περιγράψει ως «σφάλμα». Η ακρόαση της έφεσής της πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, 16 Σεπτεμβρίου, χωρίς ωστόσο να εκδοθεί απόφαση.
Αντιδράσεις για την υπόθεση της Ivana
Οι προσπάθειες της Bronlund να πάρει πίσω το παιδί της έχουν κινητοποιήσει υποστηρικτές και έχουν προκαλέσει διαδηλώσεις, μετατρέποντας την υπόθεσή της σε μια ακόμη ευαίσθητη πληγή στη μακρόχρονη και περίπλοκη σχέση της Δανίας με τη Γροιλανδία.
Η υπόθεση εξελίσσεται σε μια περίοδο αυξημένης κινητικότητας για τη Γροιλανδία, το τεράστιο νησί που εκτείνεται ανάμεσα στον Βόρειο Ατλαντικό και τον Αρκτικό Ωκεανό, το οποίο ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, είχε δηλώσει πως σκοπεύει να «αποκτήσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο». Σύμφωνα με τον Trump, ο έλεγχός της είναι ζωτικής σημασίας για την αμερικανική ασφάλεια.
Η Δανία, από την πλευρά της, προσπαθεί με κάθε τρόπο να κρατήσει τους Γροιλανδούς στο πλευρό της και αρχίζει να υλοποιεί διάφορα αιτήματα που οι Γροιλανδοί διατύπωναν επί χρόνια. Ένα από αυτά ήταν η τροποποίηση του τεστ γονικής επάρκειας, γνωστό στην επίσημη δανική ορολογία ως Forældrekompetenceundersøgelse. Ένα άλλο ήταν η αναγνώριση ιστορικών αδικιών.
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, Δανοί και Γροιλανδοί ερευνητές δημοσίευσαν μια καυστική έκθεση 347 σελίδων, η οποία αποκάλυπτε μια εκστρατεία της δανικής κυβέρνησης κατά το παρελθόν, κατά την οποία επιβλήθηκε αντισύλληψη σε ολόκληρη γενιά Γροιλανδών γυναικών και κοριτσιών, μερικές μόλις 12 ετών, πολλές εκ των οποίων δεν είχαν ιδέα τι τους συνέβαινε. Η πρωθυπουργός της Δανίας ζήτησε επίσημη συγγνώμη για αυτό και άλλα εγκλήματα σε βάρος των Γροιλανδών.
Ακτιβιστές υποστηρίζουν πως η υπόθεση της Bronlund αποτελεί ζωντανή απόδειξη ότι οι αδικίες δεν έχουν τελειώσει, ιδίως εκείνες που αφορούν γυναίκες από τη Γροιλανδία. «Η ιστορία απλώς επαναλαμβάνεται», λέει η Najannguaq Hegelund, αντιπρόεδρος της Sila 360, μιας οργάνωσης με έδρα τη Δανία που ασχολείται με τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών.
Χαρακτηρίζει την υπόθεση «απομεινάρι αποικιοκρατίας», λέγοντας ότι αποτελεί απόδειξη του πεισματικού στερεοτύπου πως οι Γροιλανδοί δεν μπορούν να φροντίσουν τα δικά τους παιδιά. «Είναι τόσο βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία της Δανίας, που οι Γροιλανδοί γονείς αυτόματα θεωρούνται ακατάλληλοι», σημειώνει.
Το ιστορικό της υπόθεσης
Η περιπέτεια της Bronlund ξεκίνησε τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν στα 17 της ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος. Πήγε για έναν υπέρηχο και είδε «μια μικρή καρδούλα να χτυπά. Ήταν απίστευτο», λέει.
Αναρωτήθηκε αν η έκτρωση θα μπορούσε να προκαλέσει κάποια βλάβη στο σώμα της που ίσως της στερούσε την ικανότητα να αποκτήσει παιδιά στο μέλλον. «Όλα αυτά περνούσαν από το μυαλό μου», λέει. «Αλλά το κυριότερο ήταν ότι δεν άντεχα την ιδέα να σκοτώσω το έμβρυο. Έτσι, αποφάσισα να το κρατήσω».
Σύμφωνα με έγγραφα, η Επιτροπή Παιδιών και Νεότητας του δήμου της, στα δυτικά της Κοπεγχάγης, ξεκίνησε κοινωνική έρευνα τον Ιανουάριο.
Η γυναίκα αναφέρει ότι υποβλήθηκε σε συνεντεύξεις με ψυχολόγους, συναντήσεις με κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολογικές αξιολογήσεις και τεστ IQ που μετρούσαν την ικανότητά της να χειρίζεται σχήματα και να λύνει μαθηματικά προβλήματα, δεξιότητες στις οποίες, όπως λέει, δεν ήταν ποτέ καλή. Παραδοσιακά, οι έρευνες γονικής επάρκειας περιλαμβάνουν μια σειρά από συνεντεύξεις και σταθμισμένα τεστ.
Η ίδια λέει ότι ποτέ δεν ταίριαξε σε καμία «τυπική» κατηγορία. Γεννήθηκε στη Γροιλανδία, υιοθετήθηκε από ένα ζευγάρι που μετοίκησε στη Δανία και εγκατέλειψε το σχολείο στην έβδομη τάξη. Δούλευε ως babysitter και έπαιζε στην εθνική ομάδα χάντμπολ νέων της Γροιλανδίας. Κατά την παιδική της ηλικία, είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από τον πατέρα της. Εκείνος καταδικάστηκε και παραμένει στη φυλακή.
Η Ivana Bronlund αντιμετωπίστηκε ως Δανή, όχι ως Γροιλανδή
Στα έγγραφα αναφερόταν ότι η Bronlund αντιμετωπίστηκε όπως οποιοσδήποτε άλλος Δανός πολίτης και όχι ως Γροιλανδή, διότι «μεγάλωσε μέσα στην κουλτούρα της Δανίας και με την δανική γλώσσα».
Οι αρχές σε όλη τη Δανία χρησιμοποιούν τεστ γονικής επάρκειας, όμως αυτά δεν εφαρμόζονται στο σύνολο του πληθυσμού – μόνο σε οικογένειες για τις οποίες υπάρχουν ήδη κοινωνικές ανησυχίες. Πρόσφατα, η Δανία ενίσχυσε τη νομοθεσία για την προστασία των παιδιών, καθιστώντας έτσι ευκολότερο για το κράτος να παρακάμπτει τη βούληση των γονέων και ακόμη και να απομακρύνει το παιδί από το σπίτι τους.
Οι νέοι κανόνες για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζονται αυτές οι αξιολογήσεις στην κοινότητα των Γροιλανδών στη Δανία τέθηκαν σε ισχύ τον Μάιο, όταν η Bronlund ήταν έξι μηνών έγκυος. Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, τα τυποποιημένα ψυχολογικά τεστ δεν πρέπει πλέον να χρησιμοποιούνται, αντί αυτών οι οικογένειες Γροιλανδών υποτίθεται πως θα υποβάλλονταν σε πιο εξειδικευμένες και πολιτισμικά ευαίσθητες αξιολογήσεις. Αυτό όμως δεν συνέβη, και τον Ιούνιο ζητήθηκε από την Ivana να παρευρεθεί σε μια συνάντηση.
Συναντήθηκε με μια ψυχολόγο, προετοιμασμένη για την αξιολόγηση. Η ψυχολόγος της ανακοίνωσε απλώς τη σύσταση: το μωρό της να απομακρυνθεί από εκείνη αμέσως μετά τη γέννα.
Η μέλλουσα, τότε, μητέρα έπαθε σοκ. Κάθισε σε ένα δωμάτιο και ξέσπασε σε κλάματα. «Είπε ότι δεν μπορούσα να προσφέρω στο παιδί όσα χρειαζόταν και ότι δεν ήμουν έτοιμη να γίνω μητέρα», εξομολογείται στην εφημερίδα.
Σύμφωνα με τα έγγραφα, η ομάδα αξιολόγησης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η γυναίκα δεν μπορούσε να «διασφαλίσει την ευημερία και την ανάπτυξη του παιδιού της» και ότι είχε «μεγάλη ανάγκη από εκτεταμένη ψυχιατρική και κοινωνική υποστήριξη», κάτι που η οικογένειά της θεωρεί άδικη κρίση, βασισμένη στο γεγονός ότι είχε υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ως παιδί.
Η ίδια και οι ακτιβιστές που έχουν συγκεντρωθεί γύρω της πιστεύουν ότι αυτή η απόφαση είναι λανθασμένη σε πολλά επίπεδα.
«Ο πατέρας της της έκανε κάτι πριν από χρόνια, και τώρα πρέπει να το πληρώσει αυτή;», λέει η Maria Rubin Nicolajsen, εθελόντρια στην κοινότητα της Bronlund που βοηθά οικογένειες να πλοηγηθούν στη γραφειοκρατία. «Είναι ένα πολύ γλυκό κορίτσι. Δεν πίνει. Δεν καπνίζει. Τίποτα», λέει. «Και παλεύει για το μωρό της. Δεν είναι αυτό που θα περίμενε κανείς από μια καλή μητέρα;».
Βλέπει το μωρό κάθε δύο εβδομάδες
Εκείνη συνεχίζει να αντλεί μητρικό γάλα. Σηκώνεται μέσα στη νύχτα για να το κάνει. Κάθε δεύτερη εβδομάδα, της επιτρέπεται να επισκέπτεται το μωρό της για δύο ώρες. Την έχει ονομάσει Aviaja-Luuna.
Έχει ασκήσει έφεση για την υπόθεσή της, και ένα εθνικό συμβούλιο θα επανεξετάσει τα πορίσματα που έχουν εκδοθεί. Η υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων και Στέγασης της Δανίας, Sophie Hæstorp Andersen, έχει ήδη δηλώσει πως «έγινε ένα σοβαρό λάθος», λέγοντας ότι οι τοπικές αρχές απέτυχαν να εφαρμόσουν τον νέο νόμο.
Οι τοπικές αρχές ανέφεραν, στα έγγραφα που έχει κοινοποιήσει η οικογένεια, ότι εφαρμόστηκε ένα τυποποιημένο ψυχολογικό τεστ στην Bronlund, το οποίο δεν ήταν σύμφωνο με τη νέα πολιτική.
«Τέτοιου είδους τεστ δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που αφορούν οικογένειες Γροιλανδών», έγραψαν οι τοπικοί αξιωματούχοι, προσθέτοντας: «ο δήμος λυπάται για αυτό το σφάλμα».
Ωστόσο, στα ίδια έγγραφα, οι δημοτικές αρχές δήλωσαν ότι δεν βασίστηκαν αποκλειστικά στα τεστ, και ότι ακόμη και χωρίς αυτά, θα είχαν επαρκή βάση για να θέσουν το παιδί σε ανάδοχη φροντίδα. Είπαν ότι στηρίχθηκαν σε πολλαπλές πηγές για να καταλήξουν στην απόφασή τους, μεταξύ των οποίων συνεντεύξεις με την Bronlund και παραπομπή από την αστυνομία.
Αν χάσει την έφεσή της, η Ivana Bronlund δεν έχει καμία ρεαλιστική δυνατότητα να κρατήσει το παιδί στην οικογένειά της.
Η πιο δύσκολη στιγμή σε όλη αυτή την εμπειρία ήταν όταν αποχαιρέτησε την κόρη της. Δύο άτομα από τον δήμο μπήκαν στο δωμάτιο τοκετού. Φορούσαν άσπρα. Της είπαν ότι είχε μία ώρα ακόμα με το παιδί της και ύστερα θα έπρεπε να το παραδώσει στο ανάδοχο ζευγάρι.
«Ήταν η καλύτερη ώρα της ζωής μου. Την κράτησα και την ένιωσα πάνω μου. Της ψιθύρισα ότι την αγαπώ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στη Γη και είπα ότι θα παλέψω για εκείνη κάθε μέρα και νύχτα».
