Το 1/3 των Ελλήνων ξοδεύουν για ανάγκες στέγασης το 40% του εισοδήματός τους

Το 33% των Ελλήνων δαπανά το 40% του εισοδήματός του για στέγη ενώ το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στις μεγάλες αστικές περιοχές με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να μην μπορούν να αποταμιεύσουν και τελικώς να αλλάζουν βιαίως τις καταναλωτικές του συνήθειες και η ΤτΕ καταγράφει ως επιβεβλημένη την ειδική μελέτη που παρουσιάζεται στο 61ο οικονομικό δελτίο της ΤτΕ, με αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων ώστε να γίνουν αυτά αποτελεσματικά ως προς τις πολιτικές στέγασης στη χώρα μας.Τι όμως μπορεί να γίνει γι’ αυτό;

Την παραπάνω μελέτη που επιχειρεί να απαντήσει σε τέτοια θέματα, υπό τον τίτλο «Η προσιτότητα της στέγασης για τα ελληνικά νοικοκυριά» επιμελούνται οι κ.κ. Νικόλαος Βέττας, Γιώργος Γατόπουλος, Αλέξανδρος Λουκά, Αντώνης Μαυρόπουλος και Σωτήριος Σαπέρας.

Ο πιο κοινός ορισμός της προσιτότητας της στέγασης εκφράζεται ως το ποσοστό των νοικοκυριών το οποίο δαπανά πάνω από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την κάλυψη του στεγαστικού του κόστους.Το 1/3 των Ελλήνων ξοδεύουν για ανάγκες στέγασης το 40% του εισοδήματός τους

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα της Eurostat, η Ελλάδα βρίσκεται στη δυσχερέστερη θέση ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με το πόσο προσιτή είναι η στέγαση. Ενδεικτικά, στην Ελλάδα σχεδόν το 1/3 των νοικοκυριών σε αστικές περιοχές καταγράφεται να δαπανά πάνω από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την κάλυψη του κόστους που σχετίζεται με τη στέγαση, όπου συμπεριλαμβάνονται λογαριασμοί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, ενοίκια, πληρωμές στεγαστικού δανείου και δημοσιονομικά τέλη. Σε συνθήκες ανόδου των τιμών των ακινήτων και του κόστους ενέργειας και υψηλού κόστους δανεισμού, το στεγαστικό κόστος αυξάνεται σταδιακά, καθιστώντας τη στέγαση ακόμη λιγότερο προσιτή για τα εγχώρια νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, οι δημόσιες δαπάνες για στέγαση, ως ποσοστό του ΑΕΠ, από τις χαμηλότερες μεταξύ των κρατών-μελών.

Οι Έλληνες δεν αποταμιεύουν λόγω των δαπανών στέγασης

Τα ελληνικά νοικοκυριά καλούνται να προσαρμόσουν τα καταναλωτικά τους πρότυπα, δεδομένου ότι η ζήτηση στέγασης είναι γενικά ανελαστική. Αφετέρου, δυσχεραίνεται η συσσώρευση πλούτου μέσω αποταμιεύσεων, γεγονός που έχει άμεσες επιδράσεις στις επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, αλλά και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η προσιτότητα στέγασης στο ελληνικό πλαίσιο αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για τα εγχώρια νοικοκυριά, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως καταδεικνύεται από τα δεδομένα της EU-SILC.

Η μελέτη επιβεβαιώνει την ύπαρξη προβλήματος μη προσιτής στέγης το οποίο βαίνει επιδεινούμενο, παρουσιάζοντας σημαντική περιφερειακή ετερογένεια. Ο συνδυασμός αυξανόμενου ποσοστού εισοδήματος που δαπανάται για στέγαση και αύξησης του δείκτη υπερβολικού στεγαστικού κόστους υποδηλώνει δομικές αλλαγές στο στεγαστικό κόστος, τα εισοδήματα των νοικοκυριών και τη σύνθεση του πληθυσμού.Ποιοι βάλλονται περισσότερο

Οι ενοικιαστές, οι άνεργοι, τα νεότερα νοικοκυριά, εκείνα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και τα μικρότερα σε μέγεθος νοικοκυριά είναι εκείνα που αντιμετωπίζουν τα περισσότερα εμπόδια στην πρόσβαση σε προσιτή κατοικία.

Επιπλέον, σύμφωνα με τα ευρήματα των εκθέσεων της Eurostat –αν και σε πιο λεπτομερές γεωγραφικό επίπεδο– προκύπτει ότι ο βαθμός αστικοποίησης επηρεάζει σημαντικά την προσιτότητα στέγασης: στις αστικές περιοχές, και ιδιαίτερα στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν υψηλότερο στεγαστικό κόστος σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα, γεγονός που καθιστά τη στέγαση λιγότερο προσιτή.

Πολιτικές επιλογές – Βελτιωτικές κινήσεις

Η μελέτη, βασισμένη τόσο σε περιγραφικά όσο και σε εμπειρικά στοιχεία και σύμφωνα με διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, ανοίγει τη συζήτηση για μια σειρά πολιτικών επιλογών προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της προσιτής στέγασης στην Ελλάδα.

Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:

1. στοχευμένη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών μέσω επιδομάτων στέγασης και κινήτρων για ιδιοκατοίκηση,
2. στρατηγική επέκταση προγραμμάτων κοινωνικής στέγασης,
3. ενίσχυση των ρυθμίσεων στην αγορά ακινήτων με στόχο τη σταθεροποίηση των ενοικίων και των τιμών στέγασης,
4. ενίσχυση της προσφοράς κατοικιών.

Επιπλέον, καθώς η σημερινή πολιτική κοινωνικής στέγασης στην Ελλάδα βασίζεται κυρίως σε επιδόματα, είναι απαραίτητη η αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων, ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων. Μια άλλη πολιτική επιλογή θα μπορούσε να είναι η κανονικοποίηση της αγοράς ακινήτων μέσα από ισχυρότερη προστασία των ενοικιαστών, όπως εφαρμόζεται στη Σουηδία και τη Γερμανία.

Η αντιμετώπιση ζητημάτων προσφοράς περιλαμβάνει:

1. μακροχρόνια διαφάνεια στους πολεοδομικούς κανόνες και τις ρυθμίσεις ζωνών χρήσης γης,
2. απλοποίηση των διαδικασιών μεταβίβασης ακινήτων,
3. περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των κενών κατοικιών και της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων,
4. επανεξέταση του προγράμματος Golden Visa, όπως έκανε πρόσφατα η Πορτογαλία.

Άλλοι τρόποι για την αντιμετώπιση του προβλήματος περιλαμβάνουν:

1. συστηματική συλλογή και παρακολούθηση δεδομένων μισθώσεων, καθώς διεθνή παραδείγματα δείχνουν ότι η ύπαρξη αξιόπιστων δεδομένων για συμβάσεις ενοικίασης ενισχύει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής,
2. φορολογικά κίνητρα για την επίσημη καταγραφή κενών κατοικιών ή επιβολή φόρου σε αυτές,
3. στοχευμένες φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση των επενδύσεων στην αγορά ενοικίων.

Συνολικά, η στέγαση στην Ελλάδα αποτελεί σημαντικό οικονομικό βάρος για πολλά νοικοκυριά, επηρεάζοντας την κατανάλωση, τη συσσώρευση πλούτου και την ανθεκτικότητα σε οικονομικά σοκ. Καθίσταται, συνεπώς, αναγκαία μια ολοκληρωμένη και ισορροπημένη προσέγγιση πολιτικής.