Η πρόσφατη – και απροσδόκητη – στάση του Ντόναλντ Τραμπ στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, δημιουργεί ένα κρίσιμο ερώτημα: Εάν η Αμερικανική βοήθεια σταματήσει, είναι η Ευρώπη σε θέση να καλύψει το τεράστιο κενό και να διατηρήσει την Ουκρανία στη μάχη, παρόλο που η στρατιωτική υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουκρανία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της άμυνας του Κιέβου ενάντια στη Ρωσική εισβολή;
Η απάντηση, σύμφωνα με αναλύσεις, είναι διττή. Όσον αφορά στην ικανότητα της Ευρώπης να αντικαταστήσει ομαλά τα όπλα που παρέχουν οι ΗΠΑ, οι ειδικοί κρίνουν ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει. Ωστόσο, αναφορικά με το αν η Ουκρανία μπορεί να συνεχίσει να μάχεται χωρίς την πλήρη ροή αμερικανικών όπλων, η απάντηση είναι Ναι.
Πρόσφατα, ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προκάλεσε σοκ στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκδίδοντας ένα έκτακτο τελεσίγραφο προς το Κίεβο. Η απαίτηση ήταν σαφής: η Ουκρανία πρέπει να αποδεχθεί το αιφνιδιαστικό σχέδιο της Ουάσιγκτον για την κατάπαυση του πολέμου, διαφορετικά διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει την αμερικανική υποστήριξη, δηλαδή την παροχή όπλων και πληροφοριών.
Αν και το αρχικό σχέδιο έχει έκτοτε υποστεί αλλαγές – χάρη στη συμμετοχή της Ουκρανίας και των Ευρωπαίων εταίρων, καθιστώντας το λιγότερο ευνοϊκό για τη Ρωσία – η απειλή της διακοπής της βοήθειας παραμένει ένα δυσάρεστο σενάριο που αιωρείται πάνω από το Κίεβο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το POLITICO ανέλυσε εκτενώς 5 κρίσιμα ζητήματα που πηγάζουν από το τελεσίγραφο του Τραμπ και αξιολόγησε τη βαρύτητά τους στην ουκρανική πολεμική προσπάθεια. Η αξιολόγηση αυτή φωτίζει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της Ευρώπης και του Κιέβου σε μια ενδεχόμενη μετάβαση από την αμερικανική στην ευρωπαϊκή υποστήριξη.
1. Μπορεί η Ευρώπη να αντικαταστήσει απλά τις Ηνωμένες Πολιτείες;
Όχι, όχι στο άμεσο μέλλον και όχι στο επίπεδο που χρειάζεται η Ουκρανία.
Ο Christian Mölling, ανώτερος σύμβουλος στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής (European Policy Centre), δήλωσε ότι η Ευρώπη μπορεί να υποστηρίξει την Ουκρανία χωρίς τις ΗΠΑ, αλλά μόνο «με μεγαλύτερο ρίσκο».
Οτιδήποτε σταματήσει να παρέχεται από την Ουάσιγκτον θα πρέπει να «αντισταθμιστεί μέσω απωλειών ή με το να αλλάξει ο τρόπος που πολεμά η Ουκρανία». Ακόμη και τότε, η αντιστοίχιση του τρέχοντος επιπέδου υποστήριξης είναι «σχεδόν αδύνατη».
Η Ευρώπη προμηθεύει την Ουκρανία με πυρομαχικά, άρματα μάχης, μαχητικά αεροσκάφη και πολλά άλλα, αλλά τα αμερικανικά όπλα παραμένουν ζωτικής σημασίας.
Το πιο κρίσιμο κενό εντοπίζεται στην αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα. Μεγάλο μέρος της ουκρανικής ικανότητας να σταματήσει τους βαλλιστικούς πυραύλους της Ρωσίας βασίζεται στα αμερικανικής κατασκευής συστήματα Patriot και τους πυραύλους PAC-3, τους οποίους παράγουν μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες.
«Θα ήθελα να πω ότι θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες… αλλά μόνο για κάποιο διάστημα», δήλωσε ο Mykola Bielieskov, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ουκρανίας. «Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να παράγουν τους αναχαιτιστές πυραύλους PAC-3 MSE».
Η Ευρώπη προμηθεύει την Ουκρανία με το γαλλo-ιταλικό σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας SAMP/T, το οποίο έχει παρόμοιες δυνατότητες με το Patriot, και αναμένεται να παραλάβει το αναβαθμισμένο σύστημα SAMP/NG τον επόμενο χρόνο. Ωστόσο, με το Κρεμλίνο να εξαπολύει καταστροφικές επιθέσεις σχεδόν καθημερινά εναντίον ουκρανικών πόλεων, η Ουκρανία χρειάζεται κάθε σύστημα που μπορεί να αποκτήσει.
2. Πόσο σημαντική είναι η ανταλλαγή πληροφοριών;
Ο Mölling σημείωσε ότι η έγκαιρη ανίχνευση των εισερχόμενων πυραύλων της Ουκρανίας βασίζεται στα πυκνά δορυφορικά και αισθητήρια δίκτυα των ΗΠΑ που η Ευρώπη απλά δεν διαθέτει. Τα ευρωπαϊκά μέσα θα μπορούσαν να βοηθήσουν «με κενά», αλλά «δεν θα είναι ποτέ τόσο καλά».
Ο Τραμπ είχε διακόψει για λίγο την ανταλλαγή πληροφοριών με την Ουκρανία τον Μάρτιο, σε μια προηγούμενη προσπάθεια να αναγκάσει το Κίεβο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Χωρίς την βοήθεια των ΗΠΑ, τόσο η ανίχνευση των εισερχόμενων ρωσικών επιθέσεων όσο και η προετοιμασία αντεπιθέσεων, όπως το χτύπημα ρωσικών συστοιχιών αντιαεροπορικής άμυνας και διυλιστηρίων, θα ήταν δυσκολότερη.
«Χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ, η ικανότητά μας να πραγματοποιούμε πλήγματα μεγάλου βεληνεκούς στη Ρωσία θα μειωθεί κρίσιμα. Θα είναι πολύ δύσκολο για εμάς. Αλλά μπορώ να πω με περηφάνια ότι έχουμε διανύσει μεγάλο δρόμο, και δεν θα χάσουμε αυτή την ικανότητα», δήλωσε ένας Ουκρανός στρατιώτης των Δυνάμεων Μη Επανδρωμένων Συστημάτων της χώρας.
Εάν οι ΗΠΑ σταματούσαν να μοιράζονται πληροφορίες, αυτό «θα οδηγούσε στην πραγματικότητα σε περισσότερους θανάτους Ουκρανών», δήλωσε ο Maksym Skrypchenko, πρόεδρος του Κέντρου Διατλαντικού Διαλόγου με έδρα το Κίεβο.
Η Ευρώπη θα μπορούσε, με την πάροδο του χρόνου, να κατασκευάσει περισσότερους δορυφόρους και αναγνωριστικά αεροσκάφη. Ωστόσο, θα χρειαζόταν χρόνια για να εκπληρωθούν απλώς οι στόχοι δυνατοτήτων των ευρωπαϊκών εθνών, πόσο μάλλον για να βοηθηθεί η Ουκρανία.
3. Δεν ξοδεύει ήδη η Ευρώπη περισσότερα από τις ΗΠΑ;
Η Ευρώπη ξεπερνάει πλέον σαφώς τις Ηνωμένες Πολιτείες σε δαπάνες για την Ουκρανία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι βρίσκεται στη θέση του κυβερνήτη.
Τα δεδομένα του Ινστιτούτου του Κιέλου δείχνουν ότι από το 2022 έως το 2024, η Ουάσιγκτον και η Ευρώπη είχαν κατά μέσο όρο περίπου το ίδιο επίπεδο μηνιαίων στρατιωτικών δεσμεύσεων προς το Κίεβο. Όταν ο Τραμπ ανέλαβε την προεδρία, αυτό άλλαξε δραματικά: Η μηνιαία στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ έπεσε κοντά στο μηδέν, ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις την αύξησαν σε σχεδόν 4 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα το πρώτο εξάμηνο του έτους.
Αντί να δίνουν όπλα, οι ΗΠΑ τώρα τα πωλούν – και βάζουν τους συμμάχους να πληρώνουν τον λογαριασμό μέσω της Λίστας Προτεραιοτήτων Απαιτήσεων της Ουκρανίας (PURL).
Η PURL είναι μια λίστα αγορών που συμφωνήθηκε με το ΝΑΤΟ και μέσω της οποίας οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στέλνουν χρήματα απευθείας σε αμερικανικές αμυντικές εταιρείες για όπλα που η Ουκρανία δεν μπορεί να βρει αλλού. Αυτός είναι ένας τρόπος να διασφαλιστεί η ροή κρίσιμων αμερικανικών όπλων στην Ουκρανία – και ένα πολιτικό μέσο για να αποτραπεί η εγκατάλειψη του Κιέβου από έναν Τραμπ που βλέπει τις σχέσεις ως εμπορικές συναλλαγές.
«Οι Αμερικανοί πωλούν στην Ουκρανία ό,τι είναι αδύνατο να αντικατασταθεί», δήλωσε ο Skrypchenko.
Ωστόσο, αυτό δεν δίνει στην Ευρώπη πραγματικό έλεγχο. Ο Mölling δήλωσε ότι το βαθύτερο πρόβλημα είναι ότι η Ουάσιγκτον δεν αντιμετωπίζει πλέον τις αμυντικές συμφωνίες ως αξιόπιστες συμβάσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υποστήριξε, «συμπεριφέρονται ολοένα και περισσότερο σαν ένας εταίρος που αισθάνεται ελεύθερος να αναδιατυπώσει τους όρους κάθε φορά που αλλάζει η πολιτική του διάθεση», αφήνοντας τους Ευρωπαίους εκτεθειμένους.
Ο Skrypchenko υποστήριξε ότι η εμπορική λογική έρχεται σε αντίθεση με μια πλήρη διακοπή. Η PURL έχει δεσμεύσεις ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και αυτό είναι πολύ μεγάλο ποσό για να το απορρίψουν οι αμερικανικές αμυντικές εταιρείες. «Δεν νομίζω ότι οι ΗΠΑ θα σταματήσουν να μας πωλούν όπλα με ευρωπαϊκό κόστος», είπε.
Ωστόσο, ο Mölling προειδοποίησε ότι η πολιτική εξουσία υπερβαίνει τα εμπορικά κίνητρα.
«Η κυβέρνηση των ΗΠΑ μπορεί να σταματήσει τις εξαγωγές με μία μόνο απόφαση», είπε, αναφερόμενος σε περιόδους όπου η κυβέρνηση Τραμπ είχε σταματήσει παραδόσεις ή ανταλλαγή πληροφοριών στο παρελθόν. Η Ουάσιγκτον μπορεί επίσης, αν το θελήσει, να μπλοκάρει ή να παγώσει τις επανεξαγωγές ή να επιβραδύνει τις παραδόσεις εν μία νυκτί για να πιέσει το Κίεβο ή την Ευρώπη.
Αυτή είναι ήδη η διάθεση στην Ουάσιγκτον.
«Ο Πρόεδρος Τραμπ διέκοψε τη χρηματοδότηση αυτού του πολέμου, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να στέλνουν ή να πωλούν ένα μεγάλο ποσό όπλων στο ΝΑΤΟ. Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό για πάντα», δήλωσε η Γραμματέας Τύπου του Λευκού Οίκου, Karoline Leavitt, στο Fox News.
5. Θα μπορούσε η Ουκρανία να συνεχίσει να μάχεται χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες;
Η Ουκρανία θα μπορούσε να συνεχίσει να μάχεται, αλλά ο πόλεμος θα έμπαινε αμέσως σε μια πολύ πιο ευάλωτη και απρόβλεπτη φάση.
Η Ρωσία χάνει χιλιάδες άνδρες την εβδομάδα στη βραδεία επίθεσή της, και ο ουκρανικός στρατός κατάφερε να επιβάλει αιματηρό τίμημα χάρη στην τεχνολογία drones του και την αυξημένη ποσότητα οβίδων πυροβολικού που διαθέτει πλέον.
Η Ουκρανία διαθέτει επί του παρόντος μία από τις μεγαλύτερες αμυντικές βιομηχανίες της Ευρώπης, παράγοντας τα δικά της drones, πυραύλους μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς, συστήματα πυροβολικού και πυρομαχικά.
Ο Ουκρανός Πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η χώρα παράγει πλέον περίπου το 60% από αυτά που χρειάζεται στο μέτωπο.
«Σε τρία χρόνια, έχουμε μετατρέψει έναν μικρό τομέα σε μια δυναμική βιομηχανία που έχει γίνει η βάση της αμυντικής μας ικανότητας», δήλωσε η Αναπληρώτρια Υπουργός Άμυνας, Hanna Gvozdiar.
Αν και το υπόλοιπο 40% δεν προέρχεται όλο από τις ΗΠΑ, ένα αρκετά μεγάλο μέρος προέρχεται, με αποτέλεσμα η απουσία της αμερικανικής βοήθειας να επηρεάσει την ικανότητα της Ουκρανίας να διεξάγει τον πόλεμο. Ενώ παράγει φθηνά anti-drones, η Ουκρανία εξακολουθεί να μην έχει εγχώρια δυνατότητα να αναχαιτίζει βαλλιστικούς πυραύλους. Για να διατηρήσει τον ρυθμό, το Κίεβο χρειάζεται εταίρους για να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τον εγχώριο αμυντικό της τομέα.
Ο Mölling προειδοποίησε επίσης ότι η απώλεια της αμερικανικής υποστήριξης θα ανάγκαζε το Κίεβο να αυτοσχεδιάσει, κάτι που θα κόστιζε ζωές. Η Ουκρανία θα μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί, είπε, αλλά μόνο αποδεχόμενη «περισσότερο ρίσκο» και προσαρμόζοντας τακτικές με τρόπους που έχουν υψηλότερο κόστος.
Η ανθεκτικότητα της Ουκρανίας, ωστόσο, δεν αμφισβητείται. Ο Skrypchenko επεσήμανε τον τρόπο με τον οποίο η Ουκρανία έχει παραμείνει στη μάχη ακόμη και κατά τη διάρκεια σοβαρών ελλείψεων σε αναχαιτιστές της αντιαεροπορικής άμυνας, πυρομαχικά και άλλα όπλα, και παρά τους συνεχείς ρωσικούς βομβαρδισμούς με πυραύλους, βόμβες και drones.
Η χώρα «δεν έχει συνθηκολογήσει ή καταρρεύσει», είπε, ένα σημάδι ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα συνεχίσουν να αντιστέκονται ακόμη κι αν ο Τραμπ αποχωρήσει.
