Eδώ και πέντε ημέρες, το Ισραήλ έχει κλιμακώσει τους βομβαρδισμούς και τις χερσαίες «χειρουργικές» επιθέσεις στη βόρεια Γάζα, με στόχο την εξάλειψη της Χαμάς, όπως διακηρύσσει η ισραηλινή ηγεσία.
Μόνο που το «κεφάλι» της Χαμάς δεν κρύβεται στις δαιδαλώδεις υπόγειες σήραγγες της Γάζας, αλλά φιλοξενείται στο εμιράτο του Κατάρ.
Οι σημαντικότεροι πολιτικοί ηγέτες της Χαμάς ζουν εξόριστοι στο εμιράτο από το 2012, απολαμβάνοντας πλήρη ασυλία, αν όχι και πολυτελή διαβίωση, σε σχέση με όσα τραβάνε οι συμπατριώτες τους στην πολύπαθη Γάζα. «Το Κατάρ ευθύνεται εν μέρει για την τρομοκρατία της Χαμάς», λέει ο Γερμανός ειδικός στη Μέση Ανατολή Γκίντο Στάινμπεργκ. «Άλλωστε, το Εμιράτο του Κόλπου είναι ο μόνος παράγοντας που διατηρεί καλές σχέσεις με τη Δύση και τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες. Και μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, οι δύο όμηροι που έχουν απελευθερωθεί από την αιχμαλωσία της Χαμάς, το οφείλουν στη μεσολάβηση του Κατάρ. «Η μοίρα των ομήρων εξαρτάται πολύ από το Κατάρ», λέει ο Γερμανός ειδικός σε συνέντευξή του στην Die Zeit. «Τουλάχιστον, η πρώτη διάσωση ομήρων δείχνει πόσο μεγάλη είναι η επιρροή του Κατάρ στη Χαμάς».
Ο μόνος τρόπος για να βρεθεί μια ειρηνική λύση στη Γάζα «είναι να κρατηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη Χαμάς», επέμεινε ο ηγέτης του Κατάρ, σεΐχης Μοχάμεντ αλ-Θάνι.
Από την τρομοκρατική επίθεση που εξαπέλυσε η Χαμάς στο Ισραήλ και τη σύλληψη περισσότερων από 200 ομήρων στις 7 Οκτωβρίου, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στη Ντόχα. Όλοι οι σημαντικοί παράγοντες της διεθνούς κοινότητας μετέβησαν τις τελευταίες ημέρες στη Ντόχα. «Όποιος σκοπεύει να διαδραματίσει ρόλο στην περιοχή ή να προσπαθήσει να απελευθερώσει υπηκόους του, που κρατούνται στη Γάζα, στρέφεται στο Κατάρ», γράφει η Washington Post.
Η μικρή αλλά ισχυρή χώρα του Κόλπου, εκτός από μεγάλος σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, φιλοξενεί την πολιτική ηγεσία της Χαμάς. Στη Ντόχα βρήκαν καταφύγιο ο Ισμαήλ Χανίγια, ο ανώτατος ηγέτης της οργάνωσης, και ο Χαλέντ Μεσάαλ, ο οποίος γλίτωσε από απόπειρα δολοφονίας του Ισραήλ το 1997.
Τις τελευταίες ημέρες, ο Χανίγια προσπάθησε να αναβιώσει την ηγετική του εικόνα δημοσιεύοντας ένα βίντεο στο οποίο δηλώνει ότι « χρειαζόμαστε το αίμα γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων για να αφυπνίσουμε το επαναστατικό πνεύμα ».
Στρατιωτικοί κατά πολιτικών ηγετών
Οι στρατιωτικοί διοικητές της σουνιτικής εξτρεμιστικής οργάνωσης που είναι στην πρώτη γραμμή του πολέμου, είναι άλλωστε αναλώσιμοι και η τοπική ηγεσία αλλάζει αμέσως μόλις σκοτωθεί κάποιος πολέμαρχος. «Οι τοπικοί στρατιωτικοί ηγέτες που εμπλέκονται στη Λωρίδα συχνά κατηγορούν μάλιστα πολιτικούς εκπροσώπους ότι διεξάγουν τον αγώνα κατά του εβραϊκού κράτους στην άνεση των πολυτελών ξενοδοχείων στο Κατάρ.
Η αμερικανική εφημερίδα αδυνατεί να διευκρινίσει εάν η αναθεώρηση της συνεργασίας μεταξύ Χαμάς και Κατάρ θα οδηγήσει στην εξορία τους ηγέτες της οργάνωσης.
«Αν οι ηγέτες της Χαμάς εγκαταλείψουν το Κατάρ, πιθανότατα θα πάνε στο Ιράν, τη Συρία, τον Λίβανο ή την Αλγερία», λέει ο Μπρους Ρίντελ, ειδικός στη Μέση Ανατολή και πρώην πράκτορας της CIA.
Το Κατάρ, μια οικονομική δύναμη που κατέχει ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου και το τέταρτο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στον κόσμο, έχει στη διάθεσή του ένα εντυπωσιακό χρηματοοικονομικό απόθεμα, που φαίνεται να το εκμεταλλεύεται στις διαπραγματεύσεις με τη Χαμάς για την απελευθέρωση των ομήρων.
Το εμιράτο στην πραγματικότητα θεωρείται το «ΑΤΜ» της Χαμάς, καθώς προσφέρει περίπου 30 εκατομμύρια ευρώ ετησίως στην οργάνωση και πληρώνει τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων στη Λωρίδα της Γάζας. Η απειλή να «κλείσει» το πορτοφόλι ίσως έπαιξε ρόλο, μαζί με τη συμβολή της Αιγύπτου, στην απελευθέρωση μέχρι τώρα των τεσσάρων Ισραηλινών ομήρων.
Η Ντόχα έχει σχέσεις με το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες, ακόμη και όταν οι άλλες χώρες του Κόλπου ήταν αντίθετες σε οποιαδήποτε επαφή με το εβραϊκό κράτος. «Η αδέσμευτη στρατηγική που ακολουθεί το Κατάρ δεν εξαρτάται από συγκεκριμένα θρησκευτικά κίνητρα αλλά από την επιθυμία των ηγεμόνων του να εξασφαλίσουν τη θέση του στρατηγικού και σημαντικού παίκτη στο «τραπέζι» της Μέσης Ανατολής, παρά το μικρό μέγεθος της χώρας», λέει στη Ναυτεμπορική Ευρωπαίος, βετεράνος διπλωμάτης, με σημαντική παρουσία σε χώρες του Κόλπου. «Μόνο που τώρα, το Εμιράτο δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να παίζει ρόλο εμπρηστή και πυροσβέστη, ταυτόχρονα. Η κρίση στη Μέση Ανατολή θα είναι μια άνευ προηγουμένου διπλωματική πράξη εξισορρόπησης για το Κατάρ», προσθέτει.
Ο ρόλος του Ιράν και της Τουρκίας
Η εξίσωση είναι πάντως δύσκολο να επιλυθεί καθώς η Χαμάς το έχει «τρίπορτο»: Εκτός από το Κατάρ, διαθέτει τη στήριξη του Ιράν και της Τουρκίας. Το Ιράν από την πλευρά του αξιοποιεί τη Χαμάς για να ανατινάξει τις προσπάθειες προσέγγισης του Ισραήλ με τις χώρες του αραβικού κόσμου. Αλλά και να αναζωπυρώσει τη σύγκρουση μεταξύ του Ισλάμ και του υπόλοιπου κόσμου.
Την ίδια ώρα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατέστησε σαφές με ποιανού πλευρά βρίσκεται τώρα στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, λέγοντας ότι η Χαμάς «δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση». Αντίθετα, την επαίνεσε ως «ομάδα απελευθερωτών», προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Ισραήλ.
Στο παρελθόν, ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα υποδεχτεί εκπροσώπους της τρομοκρατικής οργάνωσης στο προεδρικό του μέγαρο – πιο πρόσφατα, ο Χανίγια, επικεφαλής του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, ήταν επίσημος προσκεκλημένος στην Τουρκία, τον Ιούλιο.
Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, ο Ερντογάν μίλησε ξανά με τον ηγέτη της Χαμάς.
Ο Ερντογάν προσφέρθηκε βέβαια να ενεργήσει ως μεσολαβητής στη σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ. Έναν ρόλο με τον οποίο μπόρεσε να αναφέρει κάποιες επιτυχίες στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αλλά τώρα, στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, τα πράγματα δεν πάνε όπως τα σχεδίαζε. Οι προσπάθειες του υπουργού Εξωτερικών του Ερντογάν, Χακάν Φιντάν να μεσολαβήσει για κατάπαυση του πυρός, απέτυχαν παταγωδώς.
Με άδεια χέρια ο Ερντογάν
«Γρήγορα έγινε σαφές ότι το Ισραήλ δεν ήθελε να διαπραγματευτεί με τον Ερντογάν. Και η Χαμάς είδε επίσης ότι δεν υπήρχε τίποτα να κερδίσει με τον Τούρκο πρόεδρο. Έτσι ο Ερντογάν έμεινε με άδεια χέρια», λέει ο Μπερκ Εσέν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Σαμπαντσί στην Κωνσταντινούπολη.
«Ο Ερντογάν δεν μπόρεσε να πετύχει τίποτα και γι’ αυτό αλλάζει τώρα την τακτική του», τονίζει ο Εσέν και προσθέτει: Βλέπει άλλωστε ότι η διάθεση στην Τουρκία αλλάζει σιγά σιγά.
«Όταν 1.400 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στο Ισραήλ στην αρχή, ο Ερντογάν δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τη Χαμάς», λέει ο Ομέρ Τασπινάρ από το Ινστιτούτο Brookings. Οταν όμως άλλαξαν οι συνθήκες και χιλιάδες πέθαναν στη Γάζα, η θέση του Ερντογάν και του τουρκικού κοινού άλλαξε. Μην ξεχνάτε ότι ο Ερντογάν διεξάγει συνεχώς δημοσκοπήσεις. Ξέρει ακριβώς από πού φυσάει ο άνεμος».
Πριν από περίπου μια εβδομάδα, το Ινστιτούτο Metropoll έκανε δημοσκόπηση για το πώς αντιμετωπίζουν οι Τούρκοι τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή: Το 34,5% των ερωτηθέντων θα ήθελε η τουρκική κυβέρνηση να συμπεριφέρεται ουδέτερα. Ταυτόχρονα, το 18,1% τάσσεται υπέρ της υποστήριξης της παλαιστινιακής πλευράς εφόσον αποστασιοποιείται από τη Χαμάς. Το 11,3% ζητά επίσης υποστήριξη για τη Χαμάς. Μόνο το 3% των ερωτηθέντων θέλει η τουρκική κυβέρνηση να σταθεί στο πλευρό του Ισραήλ.
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: Με την αντι-ισραηλινή ρητορική του, ο Ερντογάν εξυπηρετεί πρωτίστως τη δική του συντηρητική ισλαμική βάση ψηφοφόρων. Αυτό θα μπορούσε να τον ωφελήσει στο εσωτερικό, καθώς στα τέλη Μαρτίου διεξάγονται οι τοπικές εκλογές στην Τουρκία στα τέλη Μαρτίου.
