Εκτεταμένο δημοσίευμα σχετικά με τις έρευνες από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) για Έλληνες πολίτες που έλαβαν από το 2017 γεωργικά κονδύλια της ΕΕ για βοσκοτόπια που δεν είχαν στην κατοχή τους ή δεν είχαν μισθώσει, ή για γεωργικές εργασίες που δεν έκαναν ποτέ, στερώντας από τους αγρότες χρήματα που δικαιούνταν, φιλοξενεί η ηλεκτρονική έκδοση του Politico.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, στο μικροσκόπιο έχει μπει ο τρόπος με τον οποίο στήθηκε το σύστημα, καθώς και η πιθανή εμπλοκή κρατικών αρχών, ιδίως ανθρώπων που εργάζονταν στον οργανισμό που ήταν υπεύθυνος για την εποπτεία της διανομής των χρημάτων, τον ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων).
Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά ενώ οι εμπλεκόμενοι έχουν ήδη παραπεμφθεί σε δίκη, «κανείς στον οργανισμό δεν έχει κατηγορηθεί. Αντιθέτως, κάθε φορά που οι αρχές του οργανισμού προσπαθούσαν να αναλάβουν δράση για την εξάρθρωση της απάτης, έβλεπαν την έξοδο από τον εκάστοτε υπουργό Γεωργίας».
Κατά το Politico «τα υπεξαιρεθέντα κονδύλια μπορεί να ανέρχονται σε 45 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, σε μια από τις μεγαλύτερες γεωργικές απάτες των τελευταίων ετών».
«Μία από τις πρώτες που παρατήρησαν τις παρατυπίες ήταν η επικεφαλής του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Παρασκευή Τυχεροπούλου. Οι προϊστάμενοί της απάντησαν παραγκωνίζοντάς και αποκλείοντάς την από τις βάσεις δεδομένων του οργανισμού και κλειδώνοντάς την έξω από το γραφείο της. Έκτοτε έχει προσκληθεί από τον EPPO για να συνδράμει στις έρευνές του και να συμβουλεύει σε τεχνικά και νομικά θέματα» συνεχίζει το δημοσίευμα.
Οι Ευρωπαίοι εισαγγελείς, αρμοδιότητα των οποίων είναι ο εντοπισμός της κατάχρησης κονδυλίων της ΕΕ, ερευνούν το ελληνικό σύστημα βοσκοτόπων από το 2021 και εξετάζουν περίπου 70 υποθέσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους. Μία έχει ήδη εκδικαστεί σε ελληνικό δικαστήριο, με τους κατηγορούμενους να καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης. Δύο ακόμη υποθέσεις θα δικαστούν στις 19 Φεβρουαρίου.
Η ανατομία της απάτης
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ από το 2005 είναι η μοναδική αρχή της Ελλάδας που επιβλέπει την εκταμίευση των επιδοτήσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ. Ο οργανισμός, ο οποίος εποπτεύεται από το υπουργείο Γεωργίας, καταβάλλει 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε 900.000 δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένων των γεωργών, των γεωργικών συνεταιρισμών και των εξαγωγικών επιχειρήσεων.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε μετά τις αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017, οι οποίες άνοιξαν περισσότερες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου. Ο ευρύτερος ορισμός, για τον οποίο η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, περιλάμβανε όχι μόνο βοσκότοπους αλλά και θαμνότοπους και δασώδεις βοσκότοπους.
Ως αποτέλεσμα, η επιλέξιμη έκταση στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε – και μαζί της η ευκαιρία για διάπραξη απάτης.
Οι υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι τεχνικές εταιρείες που συνεργάζονται μαζί του ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα αρχεία γης. Αμέσως μετά, άρχισαν να καταφθάνουν αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία υπέβαλαν αιτήσεις, σύμφωνα με αρκετούς υπαλλήλους που έχουν εργαστεί στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες, καθώς και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου που είδε το POLITICO.
Οι διεκδικητές δήλωναν την ιδιοκτησία γης χωρίς δικαιολογητικά, όπως συμβόλαια αγοράς και πώλησης- αντ’ αυτού έγραφαν έναν αριθμό σε ένα έντυπο αίτησης. Σύμφωνα με μια οδηγία του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν τα συμβόλαια ή τους τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν τις δηλώσεις με τις δηλώσεις προηγούμενων ετών.
Ορισμένες εκτάσεις δηλώθηκαν ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου το ένα έτος και στη συνέχεια ενός άλλου το επόμενο έτος. Το ίδιο κομμάτι γης δεν δηλώθηκε ποτέ δύο φορές, γεγονός που υποδεικνύει ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχήστρωνε το σύστημα, σύμφωνα με διάφορους αξιωματούχους που συμμετείχαν στην έρευνα και μίλησαν στο POLITICO.
«Αυτό το σύστημα δεν θα μπορούσε να έχει στηθεί χωρίς να υπάρχει κάποιος στην οργάνωση που να σου λέει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώνει ότι δεν θα υπάρξει “διπλή κράτηση” στους φερόμενους ως ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε στο POLITICO πρώην αξιωματούχος του ΟΠΕΚΕΠΕ.
«Αποδείξεις συνενοχής»
Νυν και πρώην αξιωματούχοι περιγράφουν ένα σύστημα που λειτουργούσε σε τρία επίπεδα: Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδινε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες βοσκήσιμες εκτάσεις στους τεχνικούς του συμβούλους, οι υπάλληλοι της απάτης έκαναν τα στραβά μάτια σε ύποπτες αιτήσεις ή εξέδιδαν εγκυκλίους που βοηθούσαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα ενώ τα στελέχη του οργανισμού που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το σύστημα εκδιώχθηκαν.
Οι περισσότερες από τις πλαστές δηλώσεις έγιναν από την Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών γεωργικών επιδοτήσεων της Ελλάδας από την ΕΕ το 2020, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα που είδε το POLITICO, άτομα από το νησί της νότιας Ελλάδας ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη από τη βόρεια Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και τα νησιά.
«Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν τυχαίνει να εμπίπτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.
Το 2019, δύο ιδιώτες από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση για εκμίσθωση γης στο νησί Τζιά για χρήση ως βοσκότοπος. Η αίτησή τους περιελάμβανε μισθωτήρια συμβόλαια τα οποία αναγνώριζαν ως ιδιοκτήτες δύο άλλους κατοίκους του Ρεθύμνου. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ. Την επόμενη χρονιά δύο άλλοι Ρεθυμνιώτες παραγωγοί μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζια και, στα συμβόλαια που υποβλήθηκαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η έκταση εμφανιζόταν να έχει νέους ιδιοκτήτες.
«Οι υποτιθέμενοι εναλλασσόμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων γης στην Τζιά των Κυκλάδων άλλαζαν τη γη σαν τα πουκάμισα», ανέφερε έκθεση που υπέβαλε στους εισαγγελείς Ρεθύμνου ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόριος Βάρρας. «Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για συνενοχή».
Ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τον Οκτώβριο τους απατεώνες του Ρεθύμνου σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες – οι πρώτες μεγάλες καταδίκες για το ψεύτικο σύστημα βόσκησης. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε από στοιχεία και δεδομένα που υπέβαλε η EPPO και ένας Ευρωπαίος εισαγγελέας συμμετείχε στην ακροαματική διαδικασία.
Σε μια άλλη υπόθεση, η οποία εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι ήταν ο ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στον Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Το άτομο, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβε χιλιάδες ευρώ, αφού ισχυρίστηκε ότι νοίκιασε 450 στρέμματα σε ορεινή περιοχή κοντά στα αλβανικά σύνορα.
Το άτομο επέστρεψε την «αχρεωστήτως» καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να γλιτώσει την τιμωρία. Ωστόσο, ο ίδιος και άλλα πέντε μέλη της οικογένειας αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος.
Οι απομακρύνσεις από τον ΟΠΕΚΕΠΕ
Ο πρώτος επικεφαλής του οργανισμού που απομακρύνθηκε ήταν ο Γρηγόριος Βάρρας, επί των ημερών του οποίου οι αποκλίσεις ήρθαν στο φως το 2020. Στο πλαίσιο δειγματοληπτικών ελέγχων εκείνο το έτος, η Τυχεροπούλου, η ελεγκτής που αργότερα εκδιώχθηκε από τη θέση της και υποβιβάστηκε, συνέκρινε δηλώσεις για τα ίδια κομμάτια γης σε διαφορετικά έτη.
«Αυτή η μεθοδολογία ελέγχου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου συστήματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα ενισχύσεις της ΕΕ», δήλωσε ο δικηγόρος της.
Ο κ. Βάρρας αποφάσισε το 2020 να μπλοκάρει 3.500 ΑΦΜ που συνδέονται με ύποπτες αιτήσεις, προκειμένου να ελεγχθούν σωστά. Τρεις υποθέσεις στάλθηκαν στους Έλληνες εισαγγελείς. Η EPPO δραστηριοποιήθηκε αργότερα σε αυτή την έρευνα.
Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2020, ο τότε υπουργός Γεωργίας Μάκης Βορίδης απαίτησε την παραίτηση του κ. Βάρρα και η έρευνα πάγωσε. Τρία στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ δήλωσαν ότι ο Βάρρας εξαναγκάστηκε σε αποχώρηση λόγω της έρευνας, όπως ανέφεραν τότε και τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.
Ο Μάκης Βορίδης το αρνείται αυτό. «Ποτέ δεν είπα στον Βάρρα τίποτα για την έρευνα, ούτε θα μπορούσα να το κάνω, καθώς δεν είχα την αρμοδιότητα να το κάνω», δήλωσε στο POLITICO. «Αυτή ασκείται αποκλειστικά από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ».
Το 2021, παρά την αποτελεσματικότητα της μεθοδολογίας της Τυχεροπούλου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε εντολή στους ελεγκτές του να περιορίσουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο έτος και δήλωσε ότι δεν υπήρχε ανάγκη να ελεγχθούν οι τίτλοι ιδιοκτησίας.
Το 2023, ένας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλόκαρε 6.000 ΑΦΜ που ήταν ύποπτοι για ανακριβείς δηλώσεις. Ο Σημανδράκος δέχθηκε επίθεση από τον τότε υπουργό Γεωργίας Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος εκλέγεται στην Κρήτη.
Ο Αυγενάκης απαίτησε την παραίτησή του, ισχυριζόμενος προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο Σημανδράκος αρχικά αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του Κυριάκο Μπαμπασάδη.
Διορθωτικά μέτρα
Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο ύψους 283 εκατ. ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ όσον αφορά τις πληρωμές ενισχύσεων της ΕΕ που πραγματοποιήθηκαν το 2020, το 2021 και το 2022.
Στη συνέχεια, η Επιτροπή έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό επιτήρηση για 12 μήνες, επικαλούμενη σειρά ελλείψεων και καθυστερήσεων στη διανομή των κονδυλίων. «Η έλλειψη επαρκών, αποτελεσματικών και άμεσων διορθωτικών μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην ανάκληση της διαπίστευσης του ΟΠΕΚΕΠΕ», έγραψε η Επιτροπή σε μια ιδιαίτερα επικριτική επιστολή προς τις ελληνικές αρχές.
Στις 11 Σεπτεμβρίου, ο σημερινός υπουργός Γεωργίας της Ελλάδας, Κωνσταντίνος Τσιάρας, έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό την εποπτεία του υπουργείου του και συμφώνησε σε ένα σχέδιο δράσης με το τμήμα γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εξυγίανση του οργανισμού.
Το τελευταίο κεφάλαιο του δράματος εκτυλίχθηκε μετά την καταδίκη στις 4 Οκτωβρίου των Κρητικών που εμπλέκονται στις αξιώσεις της Τζιας. Στις 14 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδης απομάκρυνε αιφνιδιαστικά την Τυχεροπούλου, την επικεφαλής ελεγκτή που είχε αποκαλύψει πρώτη το σύστημα, «για λόγους ανικανότητας».
Στην Τυχεροπούλου, η οποία εργάζεται 22 χρόνια στον ΟΠΕΚΕΠΕ, απαγορεύτηκε η πρόσβαση στους φακέλους της και η πόρτα του γραφείου της σφραγίστηκε. Έχει προσφύγει στη δικαιοσύνη για να κερδίσει την επαναπρόσληψή της και να ακυρώσει τις αποφάσεις που ελήφθησαν εναντίον της. Ο οργανισμός έχει ασκήσει ανταγωγή.
Αρκετοί Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν στο POLITICO ότι ο EPPO έχει έκτοτε ζητήσει να αποσπαστεί η Τυχεροπούλου στο γραφείο του στην Αθήνα με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονα.
«Λαμβάνοντας υπόψη την εξαιρετική εμπειρογνωμοσύνη της κ. Τυχεροπούλου, ο στόχος αυτής της απόσπασης είναι να υποστηρίξει τις έρευνες της EPPO για απάτες που αφορούν ιδίως επιδοτήσεις που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ και το ΕΓΤΑΑ», δήλωσε αξιωματούχος της EPPO, χρησιμοποιώντας τα ακρωνύμια για τα ταμεία περιφερειακής και γεωργικής ανάπτυξης της ΕΕ.
Κληθείς να σχολιάσει την απομάκρυνση της Τυχεροπούλου, ο κ. Μπαμπασίδης δήλωσε ότι δεν επιτρέπεται να συζητήσει ατομικά θέματα προσωπικού.
Ο κ. Τσιάρας συναντήθηκε με στελέχη του EPPO στα τέλη Νοεμβρίου και, ενώ δεν αποκαλύφθηκαν λεπτομέρειες της συνάντησης, ζήτησε στη συνέχεια την παραίτηση του επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδη. Η EPPO επιβεβαίωσε τη συνάντηση με τον Γιώργο Τσιάρα, χωρίς να αποκαλύψει τι συζητήθηκε.
«Η εντολή μου προς τη νέα διοίκηση είναι να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου δράσης το συντομότερο δυνατό. Αυτός ο στόχος είναι το μεγάλο μας στοίχημα», δήλωσε ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης στο POLITICO.
