Του Μαρίνου Σκανδάμη*
Η σκληρή διπλωματία (hard diplomacy) αφορά στη χρήση αυστηρών, επιθετικών ή καταναγκαστικών τακτικών για την επίτευξη διπλωματικών στόχων.
Μπορεί να περιλαμβάνει στρατιωτική επέμβαση, απειλή ή χρήση βίας, οικονομικές κυρώσεις ή απλή οικονομική πίεση, αλλά και λοιπές μορφές εξαναγκασμού για την επίτευξη διπλωματικών στόχων, όπως η απόκτηση παραχωρήσεων ή ο εξαναγκασμός μιας ξένης κυβέρνησης να συμμορφωθεί με διεθνείς κανόνες ή συνθήκες ή και πολιτικές επιλογές.
Χρησιμοποιείται ιδίως σε καταστάσεις όπου η ήπια διπλωματία του διαλόγου και του αμοιβαίου σεβασμού έχει αποτύχει ή είναι απίθανο να είναι αποτελεσματική.
Το πρωτόγνωρο show που εκτυλίχθηκε μπροστά στις κάμερες του Λευκού Οίκου, με τον Πρόεδρο Τραμπ και τον Αντιπρόεδρό του να ταπεινώνουν σε παγκόσμια τηλεθέαση τον Πρόεδρο της Ουκρανίας αποτελεί ακραιφνή μορφή μιας σκληρής διπλωματίας, που διαχωρίζεται από ότι έχουμε ζήσει στο παρελθόν αναδεικνύοντας -μεταξύ άλλων- και τα συγκεκριμένα ερωτήματα.
Πρώτον, η σκληρή επίθεση της ηγεσίας των Η.Π.Α. εκφράστηκε με λεκτικούς τρόπους που απηχούν την υπόμνηση της ωμής ισχύος ως μέσον αποκόμισης διπλωματικού οφέλους. Άραγε αυτό συνιστά αποτέλεσμα μιας εμπεδωμένης κουλτούρας επιβολής που κυριαρχεί στην μονόπλευρη οικονομιστική αντίληψη των πολύ-εκατομμυριούχων που συγκροτούν τη νέα κυβέρνηση των Η.Π.Α. ή είναι παράγωγο ήδη επεξεργασμένων θέσεων του διπλωματικού επιτελείου της;
Δεύτερον, φαίνεται να αγνοείται η έννοια της διπλωματικής συνέχειας ενός κράτους, των Η.Π.Α. εν προκειμένω, που επί Προεδρίας Μπάιντεν χρησιμοποίησε την συμμαχία με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις για την στήριξη της Ουκρανίας. Έχει οριστικά αποφασίσει η νέα αμερικανική ηγεσία να διακινδυνεύσει ή και εγκαταλείψει παγιωμένες συμμαχικές σχέσεις χάριν νέων συμμαχιών στη βάση win – win επιχειρηματικών και οικονομικών σχέσεων με αυταρχικές ισχυρές χώρες;
Τρίτον, η εκτυλιχθείσα μπροστά στις κάμερες έντονη συζήτηση και η ισοπεδωτική επίθεση/κριτική προς τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, προφανώς κάνει «φοβερή τηλεόραση» κατά την πραγματιστική ρήση του Προέδρου των Η.Π.Α. Είναι λοιπόν η τηλεθέαση αυτοσκοπός ενός Προέδρου που γνωρίζει καλά την εφήμερη απήχηση των πρωταγωνιστών reality ή ο βαθύτερος στόχος του είναι να σταλεί ένα παραδειγματικό μήνυμα απειλής χρήσης ασύμμετρης ισχύος σε κάθε ηγέτη μικρής ή μεσαίας χώρας του πλανήτη, που θα χρειαστεί να συνομιλήσει διπλωματικά με την αμερικανική ηγεσία;
Τέταρτον, εγκαταλείπεται προς το παρόν το μεταπολεμικό ηθικό πρόταγμα των Η.Π.Α. περί παγκόσμιας υπεράσπισης της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών (M. Weber, Congressional Research Service, Report R47890, 7 January 2025) που αν και κάποιες φορές ασκήθηκε υποκριτικά, εν τούτοις αποτελούσε αρχή της αμερικανικής διπλωματίας;
Πέμπτον, αυτή η διπλωματική στάση των Η.Π.Α. αφορά ενδεχομένως μια συνολική αλλαγή διπλωματικού παραδείγματος;
H συνολική απάντηση των ερωτημάτων δεν θα αργήσει να έλθει. Είναι ορατός όμως ο κίνδυνος η απροκάλυπτη ισχύς μιας μεγα-επιχειρηματικής βαρβαρότητας να αποτελέσει το κύριο εργαλείο για την άσκηση διπλωματίας και επίτευξης στόχων, όπου οι δυτικές αξίες θα έχουν νικηθεί οριστικά.
Βεβαίως, αν και αρκετοί γερουσιαστές και πολιτικοί του Δημοκρατικού Κόμματος των Η.Π.Α. επισήμαναν ότι η συμπεριφορά της αμερικανικής ηγεσίας προς τον Πρόεδρο της Ουκρανίας ήταν -επί λέξει- μια «υπολογισμένη πολιτική ενέδρα», που κινήθηκε «πέραν του επαίσχυντου», ενισχύοντας τις φιλοδοξίες αυταρχικών ηγετών, είναι ιδιαίτερα πιθανό ότι η σκληρή διπλωματία δεν πρόκειται να αλλάξει άμεσα.
Η Ε.Ε. και το δόγμα της ήπιας ισχύος της θα δοκιμαστεί, γι’ αυτό και βρίσκεται ενώπιον των ευθυνών της.
*Διδάκτωρ Νομικής – Δικηγόρος, Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής
