Το «αμερικανικό όνειρο» που έγινε εφιάλτης, φέρνει στο φως η “Washington Post”, με συγκλονιστικές μαρτυρίες κρατουμένων από τις ανήλιαγες φυλακές του Ελ Σαλβαδόρ, που ζουν μέχρι και 80 άτομα σε ένα κελί, δεχόμενοι σωματική και ψυχολογική βία, απειλές, ενώ δεν έχουν καμία επαφή με τον έξω κόσμο.
Ένας κρατούμενος ξυλοκοπήθηκε μέχρι να χάσει τις αισθήσεις του. Άλλοι έβγαιναν από το σκοτεινό κελί απομόνωσης γεμάτοι μώλωπες, παραπατώντας ή ξερνώντας αίμα. Ένας ακόμη γύρισε στο κελί του δακρυσμένος, λέγοντας στους συγκρατούμενούς του πως μόλις είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.
«Ας τον βαρέσουμε σαν πινιάτα» θυμούνται οι κρατούμενοι να φωνάζουν οι φύλακες, ενώ οι ήχοι των χτυπημάτων αντηχούσαν στις μεταλλικές επιφάνειες του κελιού. Το αποκαλούσαν «La Isla» –Το Νησί- και ήταν το κελί όπου, σύμφωνα με Βενεζουελάνους που απελάθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες με εντολή της κυβέρνησης Τραμπ, υπέστησαν την πιο βάναυση κακοποίηση κατά τη διάρκεια των 125 ημερών εγκλεισμού τους στο Κέντρο Κράτησης Τρομοκρατών (CECOT) του Ελ Σαλβαδόρ.
Καταθέσεις που «σπάνε» τη σιωπή
Οι ταυτιζόμενες μαρτυρίες που συνέλεξε η Washington Post από 16 άνδρες –από τους περισσότερους από 250 που απελάθηκαν στο CECOT και επέστρεψαν αυτόν τον μήνα στη Βενεζουέλα, στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων- προσφέρουν την πιο ολοκληρωμένη εικόνα που έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα για τις συνθήκες που επικρατούν στη φυλακή-γίγαντα, όπου οι κρατούμενοι στερούνται την πρόσβαση σε δικηγόρους και σχεδόν κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Περίπου 14.000 Σαλβαδοριανοί εξακολουθούν να κρατούνται εκεί. Ελάχιστοι έχουν αποφυλακιστεί. Ακόμη λιγότεροι έχουν τολμήσει να μιλήσουν δημόσια.
Οι Βενεζουελανοί, που είχαν συλληφθεί στο πλαίσιο της μαζικής απέλασης μεταναστών που διέταξε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, περιέγραψαν επαναλαμβανόμενους ξυλοδαρμούς, που τους άφηναν γεμάτους αίματα και τραύματα. Είπαν ότι οι υπάλληλοι της φυλακής περιόριζαν σκόπιμα την ιατρική περίθαλψη σε κρατουμένους με διαβήτη, υψηλή πίεση ή νεφρική ανεπάρκεια.
Ένα κελί για 80 ψυχές, χωρίς στρώματα και χωρίς ήλιο
Κάθε ομαδικό κελί στο CECOT φιλοξενούσε περίπου 80 κρατούμενους. Οι Βενεζουελανοί κρατούνταν σε ξεχωριστά κελιά, όπου βρίσκονταν μέχρι και 20 άτομα ταυτόχρονα. Τα φώτα έμεναν αναμμένα όλο το 24ωρο. Οι άνδρες κοιμούνταν σε μεταλλικά κρεβάτια, χωρίς μαξιλάρια ή σεντόνια. Έπρεπε να πλυθούν και να κάνουν την ανάγκη τους σε δεξαμενές και τουαλέτες χωρίς καμία ιδιωτικότητα, ενώ σπανίως τους επέτρεπαν να βγουν από τα κελιά.
Το περιβόητο κελί απομόνωσης «La Isla» είχε μονάχα μια τρύπα στο ταβάνι για φως και αέρα. Μια πλάκα από σκυρόδεμα χρησίμευε για κάθισμα ή κρεβάτι.
Σκίτσο της Washington Post για τις συνθήκες διαβίωσης στα κελιά της φυλακής
«Θα φύγετε μόνο μέσα σε μαύρη σακούλα»
Οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης του Ελ Σαλβαδόρ αρνήθηκαν να σχολιάσουν τις μαρτυρίες. Ο εκπρόσωπος του προέδρου Μπουκέλε στις ΗΠΑ, Νταμιάν Μέρλο, χαρακτήρισε τους κρατούμενους εγκληματίες και τις καταγγελίες τους «ανυπόστατες». Το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ ισχυρίστηκε ότι πρόκειται για μέλη της συμμορίας Tren de Aragua, αν και σε δικαστικά έγγραφα οι ίδιες οι αμερικανικές αρχές παραδέχθηκαν ότι πολλοί από τους απελαθέντες δεν είχαν ποινικό μητρώο.
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Αμπιγκέιλ Τζάκσον, ευχαρίστησε την κυβέρνηση Μπουκέλε για την απομάκρυνση των «χειρότερων εγκληματιών», παραπέμποντας για κάθε ερώτηση στις Αρχές του Ελ Σαλβαδόρ.
Ωστόσο, οι καταγγελίες περί βασανιστηρίων, αυθαίρετων κρατήσεων, εξαφανίσεων και σεξουαλικής βίας, αν αποδειχθούν ως συστηματικές και εν γνώσει των Αρχών, ενδέχεται να συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, δήλωσε η δικηγόρος Ιζαμπέλ Ρόμπι από τον οργανισμό Robert F. Kennedy Human Rights. Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της Διεθνούς Επιτροπής Νομικών, Σαντιάγκο Κάντον, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις για διερεύνηση από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Ο «Αμερικανικός Εφιάλτης»
Πολλοί από τους κρατούμενους είχαν εισέλθει νόμιμα στις ΗΠΑ, με χαρτιά, αιτήματα ασύλου ή καθεστώς προστασίας. Ένας εξ αυτών, ο Μάρκο Χεσούς Μπασούλτο Σαλίνας, εργαζόταν νόμιμα στις ΗΠΑ για να πληρώνει τις θεραπείες καρκίνου της μητέρας του. Ο Άντρι Ερνάντες, μακιγιέρ, είχε γίνει δεκτός με ραντεβού CBP One, αφού δήλωσε φόβο δίωξης ως ομοφυλόφιλος στη Βενεζουέλα. Ο Ρότζερ Μολίνα, διανομέας φαγητού και ποδοσφαιριστής, είχε περάσει από έλεγχο και είχε ενταχθεί σε πρόγραμμα επανεγκατάστασης προσφύγων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Στις 15 Μαρτίου, δεμένοι με χειροπέδες, αλυσίδες στη μέση και τους αστραγάλους, επιβιβάστηκαν σε τρία ναυλωμένα αεροπλάνα. Δεν τους αποκάλυψαν τον προορισμό. «Σας ετοιμάσαμε μια έκπληξη» θυμάται να του είπε ένας Αμερικανός αξιωματικός. Όταν το αεροπλάνο προσγειώθηκε, ο Μπασούλτο κοίταξε από τη χαραμάδα και είδε τη σημαία του Ελ Σαλβαδόρ. Πανικός ξέσπασε. Κάποιοι αρνήθηκαν να αποβιβαστούν. Μια γυναίκα δέχθηκε χτύπημα από φρουρό. Οι φωνές πλημμύρισαν την καμπίνα. Οι κρατούμενοι ξυλοκοπήθηκαν, σύρθηκαν έξω, φορτώθηκαν σε λεωφορεία. Κάποιοι χτυπήθηκαν τόσο άσχημα, που αιμορραγούσαν στο πρόσωπο.
Στον δρόμο, οι κουκουλοφόροι φρουροί φώναζαν: «Καλώς ήρθατε στο Ελ Σαλβαδόρ! Καλώς ήρθατε στην κόλαση!».
«Δεν θα φας κοτόπουλο ξανά στη ζωή σου»
Στο CECOT, ο Μπασούλτο είπε ότι οι φύλακες του ξύρισαν το κεφάλι, του πήραν τα ρούχα, το κινητό του, 700 δολάρια σε μετρητά και το χρυσό μενταγιόν που φορούσε για γούρι. Ο Ερνάντες ξέσπασε σε λυγμούς, όταν είδε να του ξυρίζουν τα μαλλιά: «Γιατί μου το κάνετε αυτό; Είμαι στιλίστας μακιγιάζ, είμαι γκέι, δεν είμαι μέλος συμμορίας».
Οι κρατούμενοι στοιβάχτηκαν σε μια αποθήκη, ανάμεσα σε φωτογράφους και φρουρούς, και αναγκάστηκαν να γονατίσουν. Ο διευθυντής της φυλακής τους απηύθυνε τον λόγο. Εδώ, τους είπε, δεν θα έχετε κανένα δικαίωμα –ούτε δικηγόρο, ούτε ήλιο, ούτε κοτόπουλο ή κρέας ποτέ ξανά. «Ο μόνος τρόπος να φύγετε από εδώ» προσέθεσε, «είναι μέσα σε μαύρη σακούλα».
Ζωή χωρίς ήλιο, χρόνος χωρίς μέτρηση
Το CECOT κατασκευάστηκε το 2023 από την κυβέρνηση Μπουκέλε ως το αποκορύφωμα της καταστολής εναντίον των συμμοριών. Χαιρετίστηκε ως η μεγαλύτερη φυλακή της Αμερικής, με χωρητικότητα αρχικά 20.000 και στη συνέχεια 40.000 κρατουμένων. Εντυπωσιακό συγκρότημα, χτισμένο σε περισσότερα από 280 στρέμματα, με ηλεκτροφόρους φράκτες, 19 πύργους επιτήρησης και στέγες από αιχμηρό μεταλλικό πλέγμα.
Οι Βενεζουελανοί κρατούνταν ανά 20 σε τσιμεντένια κελιά, με τοίχους σημαδεμένους από ιδρώτα, αποξηραμένο αίμα και χαρακιές νυχιών, όπως περιέγραψε ένας κρατούμενος. Ο κάθε χώρος περιλάμβανε 80 μεταλλικά κρεβάτια, στοιβαγμένα σε τέσσερις ορόφους. Η χρήση τουαλέτας και νερού γινόταν υπό αυστηρή επιτήρηση και σε καθορισμένες ώρες.
Δεν υπήρχαν παράθυρα, ούτε ανεμιστήρες. Οι άντρες ζούσαν και έτρωγαν μέσα στις δικές τους… αναθυμιάσεις. Καταλάβαιναν την ώρα της ημέρας από τη ζέστη που τους έκανε να ιδρώνουν και το κρύο που πάγωνε τα κρεβάτια τους το βράδυ. Τον ήλιο δεν τον έβλεπαν ποτέ -και κάποιες φορές άκουγαν τη βροχή.
«Το CECOT ήταν φτιαγμένο για ζώα» είπε ο 35χρονος Χούλιο Φερνάντες Σάντσες. «Είχε σχεδιαστεί για να σε τρελάνει ή να σε οδηγήσει στην αυτοκτονία».
Δορυφορική εικόνα της διαβόητης φυλακής στο Ελ Σαλβαδόρ
Το κελί των ασθενών και η γιατρός με το χαμόγελο
Όσοι είχαν ιατρικά προβλήματα μεταφέρονταν στο Κελί 8, σύμφωνα με τον Φερνάντες. Εκεί υπήρχαν διαβητικοί, άνθρωποι με δερματικές παθήσεις ή κρίσεις πανικού. Ένας διαβητικός κρατούμενος κάποια στιγμή πήρε λάθος ινσουλίνη και άρχισε να έχει σπασμούς. Πέρασε μισή ώρα, μέχρι να τον μεταφέρουν σε ιατρείο.
«Η γιατρός μας έβλεπε να μας δέρνουν και μετά μας ρωτούσε: “Πώς νιώθεις;” χαμογελώντας» είπε ο Μπασούλτο. «Ήταν η πιο διεστραμμένη μορφή εξευτελισμού».
Ο Τίτο Μαρτίνες, 26 ετών, είχε διαγνωστεί με νεφρική ανεπάρκεια όταν βρισκόταν υπό κράτηση στις ΗΠΑ. Έπειτα από συνεχείς ξυλοδαρμούς στο CECOT, δεν μπορούσε πλέον να σηκωθεί από το κρεβάτι. Ούρησε πάνω του, και εξαρτιόταν από τους συγκρατούμενούς του, για να τον ταΐσουν. Όταν τον μετέφεραν τελικά στον γιατρό, του είπαν ότι το ένα νεφρό του λειτουργούσε μόλις στο 20% και ότι σύντομα θα χρειαζόταν αιμοκάθαρση.
Σεξουαλική βία στην απομόνωση
Η παραβίαση των κανόνων είχε συνέπειες. Μια μέρα, ο Ερνάντες πήγε να πλυθεί χωρίς να ειδοποιήσει τους άλλους να προσέχουν για φρουρούς. Συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο κελί απομόνωσης. Εκεί, τέσσερις άντρες με γκλομπ τον άγγιξαν, τον απείλησαν και τον εξανάγκασαν να προβεί σε σεξουαλική πράξη, σύμφωνα με τα λεγόμενά του.
Επέστρεψε κλαίγοντας και το είπε στον Μπασούλτο. Οι άλλοι πρότειναν να μιλήσουν. «Μην το κάνετε» τους παρακάλεσε. «Θα μας επιτεθούν χειρότερα».
Η απεργία πείνας, οι αυτοτραυματισμοί και το ξέσπασμα
Έπειτα από εβδομάδες καθημερινών ξυλοδαρμών, οι κρατούμενοι ξεκίνησαν απεργία πείνας. Τέσσερις μέρες χωρίς φαγητό και νερό. «Άρχισαν να λιποθυμούν, να σωριάζονται στο πάτωμα» θυμάται ο Μέρβιν Γιαμαρτέ, 29 ετών. «Οι φύλακες γελούσαν». Όταν ούτε αυτό απέδωσε, μερικοί χρησιμοποίησαν κομμάτια μεταλλικών σωλήνων για να χαράξουν το δέρμα τους και να γράψουν με το αίμα τους πάνω στα σεντόνια: «Δεν είμαστε τρομοκράτες, είμαστε μετανάστες».
«Θέλαμε να δείξουμε ότι είμαστε διατεθειμένοι να πεθάνουμε» είπε ο 27χρονος Νέιγιερβερ Αντριάν Λεόν Ρένγκελ.
Δύο μήνες μετά την άφιξή τους, η απόγνωση ξέσπασε. Κρατούμενοι ξήλωσαν σιδερένια κάγκελα από τα κρεβάτια και έσπασαν τις κλειδαριές. Πετούσαν σαπούνια, χυμούς και κομμάτια τσιμέντου στους φρουρούς. Εκείνοι απάντησαν με πλαστικές σφαίρες, εισέβαλαν στα κελιά και ανάγκασαν τους άντρες να γονατίσουν με τα χέρια πίσω από τα κεφάλια τους. «Μας πατούσαν τα πόδια μέχρι που δεν τα νιώθαμε πια» είπε ο Λεόν Ρένγκελ.
Μετά ήρθε η τιμωρία: «La Isla». Ο Μολίνα άκουγε ουρλιαχτά επί ώρες. Την επόμενη μέρα, οι φρουροί έβαλαν τους δεμένους κρατούμενους σε σειρά και άρχισαν να τους χτυπούν ο ένας μετά τον άλλον. Ένας έχασε δόντι. Ένας άλλος έπαθε εξάρθρωση στο χέρι.
Κρατούμενοι με ξυρισμένα κεφάλια, στοιβαγμένοι σε κελιά
Φαγητό για τους… φωτογράφους
Οι συνθήκες βελτιώνονταν μονάχα όταν έρχονταν εξωτερικοί επισκέπτες ή όταν η κυβέρνηση ήθελε φωτογραφίες. Μετά από μια επίσκεψη του Ερυθρού Σταυρού, μοίρασαν Βίβλους στα κελιά. Πριν από την επίσκεψη της υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Κρίστι Νόεμ, τους έδωσαν καλύτερο φαγητό και λεπτά στρώματα. Όταν επισκέφθηκαν τη φυλακή Αμερικανοί πολιτικοί, όσοι κρατούμενοι είχαν εμφανή τραύματα, μεταφέρθηκαν στα πιο απόμερα κελιά.
Όταν οι κρατούμενοι άρχισαν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο της Βενεζουέλας, ο διευθυντής της φυλακής, σύμφωνα με τον Μπασούλτο, «διέκοψε αμέσως την ξενάγηση και τους έδιωξε βιαστικά». Το Διεθνές Τμήμα του Ερυθρού Σταυρού επισκέφθηκε τη φυλακή δύο φορές. Οι εκπρόσωποί του πήραν σύντομα προφορικά μηνύματα από τους κρατούμενους για τις οικογένειές τους –όλα ελεγχόμενα από το προσωπικό της φυλακής.
Το ταξίδι της επιστροφής και μια ύστατη προειδοποίηση
Τις τελευταίες μέρες στο CECOT, οι συνθήκες φάνηκαν να βελτιώνονται. Ο Μολίνα μεταφέρθηκε στον γιατρό, ξυρίστηκε, πήρε σαμπουάν Colgate, ξυραφάκι Gillette και αποσμητικό. Ο διευθυντής ζήτησε να βγάλουν φωτογραφίες και τους διέταξε να πλύνουν τα δόντια τους.
Στις 5 το πρωί της 18ης Ιουλίου, τους φόρτωσαν σε λεωφορεία χωρίς να τους πουν προορισμό. Ώσπου, ένας άνδρας με στολή που είχε στο μανίκι τη σημαία της Βενεζουέλας, μπήκε στο λεωφορείο του Μολίνα. Γύριζαν σπίτι. Μέσα στο αεροπλάνο, οι κρατούμενοι τραγούδησαν έναν χριστιανικό ύμνο με δικά τους λόγια: «Αν είχα πίστη σαν κόκκο σιναπιού, θα έλεγα στους αδερφούς μου: “Φεύγουμε. Φεύγουμε. Φεύγουμε!” Και οι κλειδαριές θα σπάσουν».
Μαυροντυμένοι άνδρες τους περίμεναν στην πτήση για τη Βενεζουέλα. Ήταν μέλη της SEBIN, της διαβόητης μυστικής αστυνομίας του Μαδούρο. Πριν επανενωθούν με τις οικογένειές τους, τους ζητήθηκε να ηχογραφήσουν ευχαριστήριο μήνυμα προς την κυβέρνηση. Ένας κρατούμενος είπε ότι του ξεκαθαρίστηκε: αν ξαναδραπετεύσει και απελαθεί εκ νέου, θα κατηγορηθεί για προδοσία.
Ορισμένοι, αν και φυγάδες από την καταπιεστική κυβέρνηση Μαδούρο, δήλωσαν ευγνώμονες για τη μεσολάβηση που τους έσωσε. Κάποιοι είπαν ότι θα δοκίμαζαν ξανά να φύγουν, ίσως όταν αποχωρήσει ο Τραμπ. Όχι όμως ο Μολίνα. «Δεν αντέχω να το ξαναζήσω» είπε. «Το Αμερικανικό Όνειρο έγινε εφιάλτης».
Εικόνα από το εξωτερικό των φυλακών
