«Δεν είχα πουθενά φόβο, επειδή ήξερα ότι είμαι παιδί»

Οκώ απόπειρες χρειάστηκαν μέχρι να καταφέρει να μπει και να παραμείνει στην Ελλάδα. «O “agent” (σ.σ. έτσι αποκαλούσαν τους διακινητές) που μας έφερε την πρώτη φορά μέσα χρησιμοποιούσε τουρκική sim. Μόλις άνοιξε το κινητό του, η Αστυνομία έφτασε μετά από λίγα λεπτά», θυμάται. Ο οκτάχρονος πέρασε αρκετό καιρό σε χώρους κράτησης στην Τουρκία και στην Ελλάδα. «Ομως δεν με κλείδωναν, γιατί ήμουν μικρός», λέει. «Ηταν σαν μια μεγάλη περιπέτεια. Μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσω. Σε όλο τον δρόμο δεν είχα πουθενά φόβο, επειδή ήξερα ότι είμαι παιδί».

Νεαρός ενήλικος πια και πλήρως ενσωματωμένος στην κοινωνία της ανατροφής του, γιόρτασε πρόσφατα με τους φίλους του στο πάρκο Ελευθερίας την απόκτηση του καθεστώτος ασύλου. «Κάναμε ένα μικρό πάρτι, με πατατάκια και ένα παιχνίδι με τράπουλες», λέει.

ΑΠΟ ΤΟ ΤΣΟΚΙΛΑΚΑΛΕΡΒΑΛΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ

Ο Αβάις Αλί, που μεγαλώνοντας στην Ελλάδα επέλεξε για τον εαυτό του το όνομα Αλεξ, είναι κατά τις περιγραφές των εκπαιδευτικών που αναμείχθηκαν στο μεγάλωμά του, ένας από τους μετρημένους στο ένα χέρι ανήλικους πρόσφυγες που καταφέρνουν να σπουδάσουν.

Από το χωριό του με το δυσπρόφερτο όνομα Τσοκιλακαλερβάλα ξεκίνησε πριν κλείσει τα δέκα το ταξίδι της μετανάστευσης μέσω του Ιράν, της Τουρκίας και της Ελλάδας, με τελικό προορισμό τη Γερμανία. Τα χρήματα του νεαρού ξαδέλφου του με τον οποίο ταξίδευαν δεν έφτασαν όμως μέχρι εκεί και για τους δυο τους, και έτσι ένα πρωί αφέθηκε μόνος του στην Αθήνα και παραπέμφθηκε από συμπατριώτες του σε ΜΚΟ για ανηλίκους, στη Νέα Σμύρνη – στην καλύτερη δομή που διέμεινε ποτέ, όπως λέει.

«Είναι πολύ ωραίο να μεγαλώνεις στη Νέα Σμύρνη. Ημασταν 14 παιδιά και είχαμε και ένα αυτοκίνητο με το οποίο μας πήγαιναν εκδρομές στο βουνό και για μπάνιο στη θάλασσα», θυμάται. «Λίγα παιδιά έχουν μείνει τόσα χρόνια στις δομές όσα ο Αλεξ», λέει στην «Κ» ο εκπαιδευτικός Κοσμάς Δρακάτος, που εργάζεται στη δομή ανηλίκων της Κυψέλης, όπου διέμενε ο Αλεξ περισσότερο από έξι χρόνια. «Είναι γέννημα θρέμμα του ελληνικού μεταναστευτικού συστήματος».

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

Σύμφωνα με τον Κοσμά Δρακάτο, τα περισσότερα παιδιά που έρχονται στην Ελλάδα την αντιμετωπίζουν κυρίως ως «χώρα transit» και έτσι δεν προσβλέπουν στην παραμονή τους εδώ. «Σήμερα, κάθονται ακόμα λιγότερο, ίσως 3-5 μήνες και μετά φεύγουν. Πολλά κάνουν οικογενειακή επανένωση. Τα περισσότερα παιδιά που έρχονται είναι πολύ κοντά στην ενηλικίωση. Απομένει λίγος χρόνος για να ενταχθούν στο πλαίσιο των δομών. Μόλις παίρνουν “μπρος”, τους προετοιμάζουν για να φύγουν. Είναι λιγότερα τα παιδιά που παραμένουν», λέει.

Ετσι, ο Αλεξ είναι ένα από εκείνα τα λίγα προσφυγόπουλα που την ευθύνη τους προς την ενηλικίωση ανέλαβε εξ ολοκλήρου το ελληνικό κράτος. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως προέλευσης που μεγαλώνουν σε δομές, ο ίδιος καταφέρνει να τελειώσει το ελληνικό σχολείο με επιτυχία και να δοκιμαστεί στις πανελλήνιες εξετάσεις. Το πρόβλημα ξεκινάει με την ενηλικίωση, όταν τα παιδιά που συνήθως δεν έχουν οικογενειακό περιβάλλον να τα υποστηρίξει έρχονται, κατ’ αρχάς, αντιμέτωπα με το θέμα της στέγασης.

Κάποια από αυτά τα παιδιά θα οδηγηθούν στην παράτυπη εργασία, καθώς δεν υπάρχει άμεσα τρόπος να στεγαστούν και να προστατευτούν για κάποιο χρόνο μέχρι να μπορέσουν δημιουργικά να ενταχθούν στην κοινωνία.

Το Helios Junior, ένα πρόγραμμα του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, που θα διευκόλυνε την ένταξη στην αγορά εργασίας των πρώην ανήλικων ασυνόδευτων προσφύγων αλλά και την ανεξάρτητη διαβίωσή τους –ωφελούμενος του οποίου θα ήταν και ο Αλεξ– και το οποίο ανακοινώθηκε το καλοκαίρι του 2023, παρουσιάζει καθυστερήσεις στην υλοποίησή του.

«Ο Αλεξ κινδυνεύει να μείνει εκτός σπιτιού τελείως, γιατί κλείνει το πρόγραμμα στο οποίο στεγάζεται και δεν είναι 100% σίγουρος ότι θα στεγαστεί ξανά. Ψάχνουμε μέσω φίλων μια εναλλακτική. Δεν υπάρχουν άλλα προγράμματα στέγασης για τα παιδιά που ενηλικιώνονται, και είναι ελάχιστες οι οργανώσεις που προσφέρουν έναν ξενώνα ή δωμάτια. Μιλάμε για μερικές δεκάδες κρεβάτια σε όλη την Αθήνα», λέει. «Η ένταξη, τελικά, δυσχεραίνεται καθώς δεν υπάρχει άμεσα τρόπος να στεγαστούν και να προστατευτούν για κάποιο χρόνο μέχρι να μπορέσουν δημιουργικά να ενταχθούν στην κοινωνία. Κάποια από αυτά τα παιδιά θα οδηγηθούν στην παράτυπη εργασία».

ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ

Τι σπρώχνει, όμως, ένα μικρό παιδί να αναζητήσει μόνο του ένα νέο σπίτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το δικό του; Για τον Αλεξ η αφορμή ήταν το θέατρο. «Οταν ήμουν μικρός, μου άρεσε το θέατρο», αφηγείται στην «Κ». «Η κουλτούρα στην οποία μεγάλωσα, όμως, δεν ήταν πολύ θεατρική. Οι γονείς μου είναι πολύ μέσα στη θρησκεία. Εκεί δεν μπορούσα να ασχοληθώ με το θέατρο και, όταν το έλεγα στη μάνα μου ξανά και ξανά, δεν με άφηνε.

Είχα δει μια φορά μια παράσταση από έναν περιπλανώμενο θίασο στο Πακιστάν. Είχαν έρθει από τη Λαχόρη. Δεν είχα πληρώσει για να μπω. Ανεβήκαμε σε μια ταράτσα με έναν φίλο μου γυρνώντας από το σχολείο και τους είδαμε από εκεί. Φορούσαν φανταχτερά ρούχα και φτερά. Ελεγα στη μάνα μου “αν ο Θεός μας έχει δώσει επιλογή να διαλέξουμε το δικό μας μέλλον, μετά δεν μπορεί να μας κρίνει γιατί διαλέξαμε το θέατρο. Γιατί μας έδωσε τότε τη δύναμη να επιλέξουμε κάτι;”. Και αφού τα έλεγα όλα αυτά στη μάνα μου, νευρίασε και με έστειλε σε ένα θρησκευτικό σχολείο. Οσο όμως ήμουν εκεί, έκανα κάποιες ερωτήσεις στους καθηγητές μου και έπαιρνα απαντήσεις που με έκαναν να απομακρυνθώ από τη θρησκεία».

Εφυγε από το Πακιστάν μετά από έναν τσακωμό στο σπίτι που αφορούσε το μέλλον του και την επιθυμία του να συνεχίσει το σχολείο, μια και ήταν καλός στα μαθηματικά.

Αντιδρώντας στη φοίτησή του στο θρησκευτικό σχολείο, ο Αλεξ έφυγε και ξεκίνησε να δουλεύει. Στην αρχή σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων, όπου απλώς μετέφερε εργαλεία, και στη συνέχεια σε ένα κατάστημα κινητών τηλεφώνων, εκεί όπου γνώρισε και αγάπησε τους υπολογιστές. Εφυγε μετά από έναν τσακωμό στο σπίτι που αφορούσε το μέλλον του και την επιθυμία του να συνεχίσει το σχολείο, μια και ήταν καλός στα μαθηματικά. Δέκα χρόνια μετά, ο Αλεξ σπουδάζει, με υποτροφία σε ιδιωτικό κολέγιο της Ελλάδας, ασφάλεια υπολογιστών και θέατρο.

«ΧΑΡΑΜ»

«Οι σχολικές διαρροές στους πρόσφυγες και τους μετανάστες είναι πολύ υψηλές, αλλά προσπαθούμε να τις καταπολεμήσουμε», εξηγεί ο Κοσμάς Δρακάτος. Ο Αλεξ ανήκει στα ελάχιστα εκείνα ασυνόδευτα ανήλικα που κατάφεραν να τελειώσουν το σχολείο, όπως ο Ντέμπα από το Μάλι, που πέρασε, πριν από δύο χρόνια, στη Γαλλική Φιλολογία μέσω πανελληνίων εξετάσεων.

Ο Αλεξ συμμετείχε κι εκείνος στις Πανελλήνιες, αλλά περισσότερο για την εμπειρία, καθώς είχε ήδη εξασφαλίσει την υποτροφία του από το ιδιωτικό κολέγιο, το οποίο του παρέχει εκτός από τις σπουδές και ένα γεύμα την ημέρα. Ετσι βρίσκεται εκεί ακόμα και όταν δεν έχει μάθημα, καθώς η προσφορά δωρεάν σίτισης δεν είναι αμελητέα, αλλά αντιθέτως ζήτημα επιβίωσης. Παρά τη διαφορά του κοινωνικο-οικονομικού προφίλ των συνσπουδαστών του, ο Αλεξ αποφάσισε να είναι δραστήριο μέλος της σπουδαστικής κοινότητας, όπως είχε μάθει να κάνει ήδη από το σχολείο, όταν εκλεγόταν στο δεκαπενταμελές του λυκείου του ή όταν κέρδιζε το πρώτο βραβείο στον Πανελλήνιο Σχολικό Διαγωνισμό Φωτογραφίας.

Ο πατέρας μου μού έλεγε πάντα κάτι που με ενοχλούσε: «Εχεις δει ποτέ τα περιστέρια να πετάνε με τα κοράκια; Οι Πακιστανοί πρέπει να είμαστε πάντα μαζί».

Στο σχολείο έχτισε και τις πρώτες σχέσεις, τους πρώτους έρωτες. «Η πρώτη μου κοπέλα στην Ελλάδα ήταν χριστιανή», λέει. «Ο αδελφός μου στο Πακιστάν το είπε στους γονείς μου και μου είπαν ότι αυτό είναι “χαράμ”. Ο πατέρας μου μού έλεγε πάντα κάτι που με ενοχλούσε: “Εχεις δει ποτέ τα περιστέρια να πετάνε με τα κοράκια; Οι Πακιστανοί πρέπει να είμαστε πάντα μαζί”. Ελεγα στη μάνα μου ότι δεν θέλω να κάνω γάμο από συνοικέσιο. Θέλω να παντρευτώ από αγάπη. Εκείνη νευρίασε. Μου έλεγε ότι εκείνη πρέπει να μου βρει την κοπέλα που θα παντρευτώ, γιατί έτσι γίνεται μέσα στα χρόνια και έτσι θα συνεχίσει να γίνεται. Μου έλεγαν επίσης πως το σχολείο δεν θα σε βοηθήσει, δεν βοήθησε κανέναν μας. Τότε τσακωθήκαμε και σταμάτησα να τους μιλάω, αν και μου έλειπαν.

Τώρα, μετά από χρόνια, τα ξαναβρίσκουμε. Ενας φίλος μου, που είχε πάει πίσω στο Μπαγκλαντές, είδε τη μάνα του και μας έλεγε ότι, όσο νευριασμένοι και αν είναι, τον κατάλαβαν και τον αποδέχτηκαν. Και έτσι θα γίνει και με εμένα, απλώς πρέπει να προσπαθήσω. Την τελευταία φορά που μιλήσαμε ο πατέρας μου μού είπε “είναι η ζωή σου, κάνε ό,τι θες. Απλώς να παίρνεις τηλέφωνο τη μάνα σου”».

ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

Για τον γαλουχημένο στην Ελλάδα Αλεξ δεν υπάρχει επιστροφή στον τόπο στον οποίο γεννήθηκε. Ο Κοσμάς Δρακάτος, που τον προετοίμασε χρόνια για το σχολείο και τον οποίο ο Αλεξ βλέπει σαν πατέρα, υπογραμμίζει αφενός τη συμβολή των εκπαιδευτικών των δομών. «Για να πλαισιωθούν τα παιδιά σωστά και να υπάρξουν τα σωστά αποτελέσματα, μέσα σε χώρους που είναι εκ φύσεως δύσκολοι για σειρά λόγων, πολλοί άνθρωποι εργαζόμαστε και δίνουμε τη ζωή μας, φροντίδα αλλά και απλόχερα αγάπη. Ιδιαίτερα ο θεσμός του εκπαιδευτικού μέσα στις δομές αναδεικνύεται καθοριστικός και αναγκαίος για τη μετέπειτα ένταξή τους», λέει.

Καλοί γνώστες του προσφυγικού, επισημαίνουν στην «Κ» πως τα κονδύλια που διατίθενται είναι επαρκή, αλλά δεν διοχετεύονται πάντα αποτελεσματικά. Ετσι, βασικοί δικαιούχοι, όπως ο Αλεξ, κινδυνεύουν συχνά να μείνουν εκτός υποστηρικτικού πλαισίου. «Είναι πραγματικά κρίμα παιδιά σαν το Αλεξ να βρεθούν έπειτα απο πολλά χρόνια πετυχημένης ενταξιακής πολιτικής χωρίς κάποιο προστατευτικό πλαίσιο», επισημαίνει ο Κοσμάς Δρακάτος. «Επιπλέον, θα μπορούσε να υπάρξει μια πρόβλεψη για αλλαγή της διαδικασίας πρόσβασης στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως συμβαίνει και με άλλες κατηγορίες μαθητών», συμπληρώνει ο ίδιος στο πλαίσιο καλών πρακτικών.

Το 2023 εντάχθηκε στο ελεύθερο ρεπορτάζ της Καθημερινής. Από το 2020 συνεργάζεται με την ΕΡΤ σε εκπομπές έρευνας και έχει καλύψει διεθνείς κρίσεις. Έχει εργαστεί για ξένα και ελληνικά Μέσα. Έλαβε το “fellowship of journalistic excellence” του BIRN (2020) και συμμετείχε με υποτροφία SNF στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ερευνητικής δημοσιογραφίας του πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη (2017). Σπούδασε δημοσιογραφία στο Πάντειο και έκανε μεταπτυχιακά στο ΕΚΠΑ και στο Πάντειο.

Διαβάστε περισσότερα…

Τελευταία άρθρα: