Μπορεί «πατέρας» των selfie να είναι ο Ρέμπραντ;

Η selfie είναι μόδα, το γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά πλέον. Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτες από ...αυτοπορτρέτα μας, ενώ τα Λεξικά της Οξφόρδης ανέδειξαν τη selfie ως «λέξη της χρονιάς» για το 2013, εξηγώντας πως πρόκειται για «φωτογραφία του εαυτού μας, η οποία βγαίνει με smartphone ή webcam με στόχο να ανεβεί σε κάποιο ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης». 

Μπορεί, όμως, το φαινόμενο αυτό να έχει τις ρίζες του στον 17ο αιώνα; Μπορεί «πατέρας» των selfie να είναι ο κορυφαίος ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης, Ρέμπραντ; Στα ερωτήματα αυτά κλήθηκαν από το BBC να απαντήσουν οι ειδικοί, με αφορμή την έκθεση έργων του Ρέμπραντ που εγκαινιάζεται στις 15 Οκτωβρίου στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

Οι προσωπογραφίες, και δη οι αυτοπροσωπογραφίες, κατέχουν κυρίαρχη θέση στο σύνολο του έργου του. Αν και ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν, υπολογίζεται πως φιλοτέχνησε περισσότερες από 80 αυτοπροσωπογραφίες.

«Κατά κάποιο τρόπο, οι αυτοπροσωπογραφίες του τον έκαναν διάσημο» δηλώνει ο ιστορικός τέχνης Τζέιμς Χαλ. «Οι πρώτες αυτοπροσωπογραφίες του ταξίδεψαν παντού κι έτσι ακόμα και εάν κάποιος δεν γνώριζε τα έργα του, ήξερε ωστόσο πώς έμοιαζε ο Ρέμπραντ. Ως ανεξάρτητος καλλιτέχνης έπρεπε να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια για να μπει στον 'χάρτη'. Το να φιλοτεχνείς μία αυτοπροσωπογραφία προϋποθέτει να είσαι ήδη διάσημος, ακόμα και εάν δεν είσαι» προσθέτει ο Χαλ.

Για την Μπέτσι Βάισμαν, επιμελήτρια της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, τα χαρακτηριστικά που συνδυάζει ο Ρέμπραντ στις αυτοπροσωπογραφίες κάνουν τα έργα του μοναδικά.

«Όταν σκέφτεσαι να φτιάξεις το πορτρέτο σου, όχι απλώς να σηκώσεις το κινητό σου τηλέφωνο και να φωτογραφηθείς, πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά κάθε λεπτομέρεια και κάθε ατέλεια του προσώπου σου. Ο Ρέμπραντ αυτό έκανε και ειλικρινά είναι εκπληκτικό. Το ίδιο εκπληκτική είναι και η τεχνοτροπία που εφηύρε για να πετύχει αυτό το αποτέλεσμα. Οι πινελιές που δημιουργούν τις 'σακούλες' κάτω από τα μάτια ή τις γωνίες στο σαγόνι. Είναι μοναδικό το πόσους τρόπος χρησιμοποιεί για να δώσει ζωή και υφή στο ίδιο του το πρόσωπο» τονίζει η Βάισμαν. 

Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, με τίτλο «Rembrandt: The Late Works», θα εγκαινιαστεί στις 15 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει ώς τις 18 Ιανουαρίου 2015. Περιλαμβάνει έξι από τις σημαντικότερες αυτοπροσωπογραφίες του, ανάμεσα στις οποίες η «Αυτοπροσωπογραφία με Δύο Κύκλους (1665). «Είναι η καλύτερη αυτοπροσωπογραφία του και ίσως η καλύτερη προσωπογραφία που φιλοτεχνήθηκε ποτέ» υποστηρίζει ο Χαλ.