ΚΤΗΜΑ ΜΕΓΑ ΣΠΗΛΑΙΟ: Ένας θησαυρός οίνου σε έναν βαριά ιστορικό τόπο του Χελμού - Βουραϊκού

Στην καρδιά του Εθνικού Γεωπάρκου του Χελμού-Βουραϊκού στη Βόρεια Πελοπόννησο, μία από τις Προστατευόμενες Περιοχές του Δικτύου Natura 2000, βρίσκεται το Κτήμα Μέγα Σπήλαιο. Ο τόπος αυτός, γεμάτος αρχαίους θρύλους και ιστορικές παραδόσεις, διαθέτει ψηλές κορφές, οροπέδια και απόκρημνες χαράδρες, που δημιουργούν μια μοναδική φυσική ομορφιά και ένα ξεχωριστό μικροκλίμα, καθιστώντας το κατάλληλο για την καλλιέργεια της αμπέλου.

Στους 4 αμπελώνες του Κτήματος καλλιεργούνται η Μαυροδάφνη, το Μαύρο Καλαβρυτινό, η Μαλαγουζιά, το Ασύρτικο, το Λαγόρθι, το Syrah, το Cabernet Sauvignon κ.α. Η τοποθεσία παράλληλα με την τεχνογνωσία και το μεράκι των ανθρώπων που εργάζονται στους αμπελώνες, είναι το μυστικό της διαρκώς ανοδικής πορείας.

Το Κτήμα Μέγα Σπήλαιο είναι συνδεδεμένο με ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία και σημεία αναφοράς της Ελληνικής ιστορίας. Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου είναι η αρχαιότερη ενεργή στην Ελλάδα και 2η στον κόσμο, μετά από τη Μονή Σινά. Πήρε το όνομά της από την τοποθεσία που βρίσκεται, αφού είναι χτισμένη μέσα σε ένα μεγάλο σπήλαιο, στα Καλάβρυτα, στο φαράγγι του Βουραϊκού.

Η Μονή χτίστηκε το 362 μ.Χ. από τους Θεσσαλονικείς αδερφούς μοναχούς, Συμεών και Θεόδωρο, στο σημείο όπου βρέθηκε η Ιερή εικόνα της Παναγίας. Ήταν έργο του Ευαγγελιστή Λουκά από μαστίχα και κερί. Από τότε λειτουργεί αδιάκοπα, αποτελώντας φάρο της Ορθοδοξίας, παρά τις μεγάλες καταστροφές που έχει υποστεί από πυρκαγιές το 840μ.Χ., το 1400, το 1640 και το 1934. Η τελευταία ήταν και η μεγαλύτερη και συνοδεύτηκε από σφοδρή λεηλασία από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, πάντοτε όμως η Αγία Εικόνα σωζόταν με θαυμαστό τρόπο.

Το Μεγάλο Αμπέλι, το σημερινό Κτήμα Μέγα Σπήλαιο, ήταν το μετόχι του μοναστηριού και αποτελούσε κομμάτι της περιουσίας του. Ήταν γνωστό και ως μετόχι του Αγίου Αθανασίου. Από τα μισά του 15ου αιώνα, οι μοναχοί χρησιμοποιούσαν το αμπέλι για την παρασκευή κρασιού για τη Θεία Κοινωνία και ως μέρος της διατροφής για αυτούς και τους επισκέπτες της Μονής, αλλά και τους κατοίκους της περιοχής. 

Μέσα στο κτήμα χτίστηκε οινοποιείο κοιτώνας και ξωκλήσι. Ο τρύγος και το πάτημα των σταφυλιών γινόταν στο αμπέλι και μετά οι μοναχοί μετέφεραν το κρασί με μουλάρια στο μοναστήρι, προκειμένου να το βάλουν σε βαρέλια του κελαριού. Εκείνη την περίοδο δημιουργήθηκε στη Μονή το κελάρι που και είχε δύο μεγάλα βαρέλια, τα οποία ονόμασαν «Αγγελής» και «Σταμάτης» ως ένδειξη τιμής στους κατασκευαστές που τα δημιούργησαν. 

Το κάθε ένα από αυτά χωρούσε 12 τόνους κρασί και ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την παραγωγή οίνου. Δυστυχώς σε μία από τις μεγάλες πυρκαγιές το ένα από τα δύο καταστράφηκε, ενώ το άλλο, «Αγγελής», σώζεται μέχρι σήμερα καθώς και μερικά ακόμα μικρότερης χωρητικότητας.

Οι μοναχοί θεωρούν το κρασί πλούσια τροφή για το ανθρώπινο σώμα. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως την εποχή της Τουρκοκρατίας, ο Μωάμεθ είχε βγάλει διάταγμα που προστάτευε το Μέγα Σπήλαιο. Οι Οθωμανοί στρατιώτες προσέγγιζαν στη Μονή ειρηνικά, μόνο για φιλοξενία, ενώ οποιαδήποτε  εχθρική διάθεση, οδηγούσε σε τιμωρία η οποία έφτανε  μέχρι και τη θανατική ποινή.

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, οι αγωνιστές έφταναν στη Μονή για να βρουν καταφύγιο και να προμηθευτούν χρήματα, ψωμί, τυρί και κρασί. Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της επανάστασης, καθώς ενδυνάμωνε την πίστη και την αγωνιστικότητα των Ελλήνων. Έκτοτε και μέχρι το 1870 η ζήτηση σε τρόφιμα και κρασί είχε αυξηθεί σημαντικά, ενώ ο πληθυσμός στο μοναστήρι ξεπερνούσε τα 200 άτομα.

Αρκετά χρόνια αργότερα γύρω στο 1930, ο αριθμός των μοναχών μειώθηκε αισθητά, με αποτέλεσμα να παραμεριστεί σημαντικά η καλλιέργεια του αμπελώνα. Κοντά στο 1960 εγκαταλείφθηκε όλη η αξιοποίηση του Κτήματος, λόγω της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού και ειδικότερα λόγω της δραματικής μείωσης των μοναχών.