Άντριου Μόραβτσικ: «Δύσκολο να διαλυθεί η ευρωζώνη, ακόμη πιο δύσκολο η ΕΕ»

Την εκτίμησή του ότι, παρά την τρέχουσα κρίση χρέους, η ευρω-ζώνη είναι πολύ δύσκολο να διαλυθεί, εκφράζει μιλώντας στο ΒΗΜΑ ο Αντριου Μόραβτσικ, καθηγητής πολιτικών επιστημών και διευθυντής του Προγράμματος Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, στις ΗΠΑ.

Συχνά υπέρμαχος νεοφιλελεύθερων απόψεων και γνωστός για τις έρευνές του σε ζητήματα ευρωπαϊκής ενοποίησης και σχέσεων ΗΠΑ - Ευρώπης, ο Αμερικανός πανεπιστημιακός πιστεύει ότι η κρίση δεν θα απειλήσει ούτε το πολιτικό οικοδόμημα της ΕΕ. Αφήνει όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και δεν αποκλείει μεγαλύτερη οικονομική, δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση - μια μορφή φεντεραλισμού - στο μέλλον.

- Πιστεύετε ότι κρίση χρέους, που εξαπλώνεται από την Ελλάδα στην Ιταλία και στην Ισπανία, θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση της ευρω-ζώνης, και να απειλήσει όλο το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης;

«Θεωρητικά θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση της ευρω-ζώνης. Δεν λέω ότι έτσι θα γίνει, διότι ακόμη το θεωρώ πολύ απίθανο. Δεν υπάρχει όμως περίπτωση να απειλήσει ολόκληρο το οικοδόμημα της ΕΕ. Κάποιοι στην Ευρώπη στηρίζουν την ιδέα του περιορισμού των μελών της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, και κάποιες χώρες δεν έχουν ενταχθεί στην ΟΝΕ. Αλλά όλοι είναι εντός της κοινής αγοράς, και θα ήταν αυτοκτονικό να αποχωρήσουν. Κανένας σοβαρός, εκλέξιμος πολιτικός, σε καμμία χώρα μέλος της ΕΕ, δεν υποστηρίζει κάτι διαφορετικό».

- Μπορείτε να φανταστείτε την ΕΕ να κινείται προς μεγαλύτερη οικονομική, δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση, με άλλα λόγια προς μια μορφή φεντεραλισμού, τροποποιώντας τις Συνθήκες στο εγγύς μέλλον;

 «Ισως».

- Πιστεύετε ότι η βιωσιμότητα της ΕΕ στο μέλλον θα εξαρτάται περισσότερο από την πολιτική, όπως θα αποφασίζεται στο Βερολίνο, το Παρίσι και τις Βρυξέλλες, ή από οικονομικές αποφάσεις που θα λαμβάνονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Φρανκφούρτη;

«Οχι από τις Βρυξέλλες, αλλά πιστεύω ότι αυτή η ερώτηση δεν έχει νόημα. Πολιτική και οικονομία αλληλοσυνδέονται. Το πιο σημαντικό πράγμα στο μυαλό των πολιτικών και της κοινής γνώμης στις μεγάλες χώρες-μέλη είναι η διατήρηση της οικονομικής ευημερίας. Είναι το πιο σημαντικό πολιτικό ζήτημα παντού. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνει καλή διαχείριση αυτής της αλληλεξάρτησης. Αν χώρες όπως η Γερμανία το καταφέρουν αυτό καλά, και άλλες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα το καταφέρουν άσχημα, θα πληρώσουν ένα τίμημα. Αλλά αυτές είναι πολιτικές επιλογές. Οι Ιταλοί θα μπορούσαν να μην ψηφίσουν Μπερλουσκόνι και να αλλάξουν πολιτική οποιαδήποτε στιγμή τα τελευταία 15 χρόνια - το ίδιο ισχύει και για τους Γερμανούς».

- Πώς κρίνετε το γεγονός ότι ο γαλλο-γερμανικός άξονας «υπαγόρευσε», τρόπον τινά, τον σχηματισμό τεχνοκρατικών κυβερνήσεων στην Ελλάδα και στην Ιταλία, στη θέση εκλεγμένων πολιτικών, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να επιβάλουν μέτρα άγριας λιτότητας εξαιτίας της κοινωνικής αντίδρασης σε καιρό οικονομικής κρίσης;

«Τι; Κανένας διεθνής οργανισμός, ούτε καν η ΕΕ, δεν «υπαγορεύει» σημαντικές πολιτικές αποφάσεις, όπως αυτή, στα κράτη-μέλη. Ο σχηματισμός μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης και η επιβολή μέτρων λιτότητας ήταν πολιτικές αποφάσεις που ελήφθησαν στη Ρώμη και στην Αθήνα. Αν προτιμούν να μη λάβουν τα δισεκατομμύρια της ευρωπαϊκής βοήθειας, και τη στήριξη από την ΕΚΤ ή από το ευρώ, οι Ιταλοί και οι Ελληνες είναι ευπρόσδεκτοι να φύγουν. Το γεγονός ότι είναι πολύ επικερδές να παραμείνουν εντός της ευρωζώνης, δεν είναι καταναγκασμός».

- Πιστεύετε ότι η κρίση χρέους στην περιφέρεια θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία για να «καθιερώσει η Γερμανία την ηγεμονία της» στην Ευρώπη, με οικονομικά μέσα;

«Ηγεμονία; Η αλήθεια είναι ότι η Γερμανία επωφελείται από μία τεχνητά υποτιμημένη συναλλαγματική ισοτιμία και από την στήριξη για τις τράπεζές της. Αλλά σημαίνει επίσης ότι οι γερμανοί φορολογούμενοι υποχρεώνονται να σώσουν αυτές τις χώρες, ίσως με έναν ασυγκράτητο τρόπο. Είναι μάλλον ένα παζάρι, και όχι εντελώς προς όφελος της Γερμανίας».

- Πιστεύετε ότι η ανεξάρτητη ΕΚΤ πρέπει να παρέμβει, με πολιτική παρακίνηση, για να σώσει το ευρώ;

«Θα πω μόνο αυτό: πάντοτε έλεγα ότι η ΕΚΤ είναι μια ημι-εξαίρεση. Φυσικά αποδεχόμαστε ότι υπάρχουν καλοί δημοκρατικοί λόγοι για τους οποίους οι κεντρικές τράπεζες είναι ημι-ανεξάρτητες. Είναι ένας τρόπος, όπως τα Συντάγματα, τα δικαστήρια, οι κυβερνήσεις κλπ, για μία προ-δέσμευση σε πολιτικές, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν με άλλον τρόπο. Γι' αυτό υπάρχουν οι συνταγματικές προ-δεσμεύσεις, και τις χρησιμοποιούμε (και τις θεωρούμε δημοκρατικώς νομιμοποιημένες) σε όλες τις δυτικές κοινωνίες. Ομως από την άλλη πλευρά, η ΕΚΤ είναι πιο ανεξάρτητη από οποιαδήποτε άλλη Κεντρική Τράπεζα χωρίς προφανή τεχνοκρατική δικαιολόγηση - και γνωρίζουμε τους πραγματικούς, πολιτικούς λόγους. Αυτό φαίνεται να οδηγεί σε μια προκατάληψη υπέρ της σταθερότητας του ευρώ και του χαμηλού πληθωρισμού, αντί πολιτικών υπέρ της ανάπτυξης, και δεν φαίνεται να είναι δημοκρατικώς νομιμοποιημένο.

- Χωρίς να ξεχνάμε την ιστορία και την θεωρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αλλά κοιτάζοντας μπροστά, πιστεύετε ότι η ΕΕ του, ας πούμε, 2015 θα μπορούσε να είναι σημαντικά διαφορετική από αυτήν που ξέρουμε σήμερα;

«Οχι. Μπορεί να υπάρξει λιγότερη ή μεγαλύτερη νομισματική ένωση. Αλλά πραγματικά δεν βλέπω μεγάλο κίνητρο για καμμία χώρα, ή χώρες, να αλλάξουν πολιτική ως προς την ΕΕ».