Η αρχαία Ρώμη δηλητηριάστηκε από μόλυβδο;

Ορισμένοι αρχαιολόγοι υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι η αριστοκρατία της αρχαίας Ρώμης έπεσε θύμα συστηματικής δηλητηρίασης με μόλυβδο. Αναλύσεις σε ιζήματα του Τίβερη επιβεβαιώνουν ότι το πόσιμο νερό περιείχε υψηλά επίπεδα του τοξικού βαρέος μετάλλου, όχι όμως αρκετά υψηλά για να προκαλέσουν σίγουρα δηλητηρίαση.

Από τον 5ο αιώνα π.Χ μέχρι τον 3ο αιώνα μ.Χ., ο μόλυβδος χρησιμοποιούνταν συστηματικά στα υδραγωγεία της Ρώμης, παρόλο που οι δηλητηριώδεις ιδιότητές του ήταν γνωστές. Μάλιστα ο Βιτρούβιος, μηχανικός του Ιουλίου Καίσαρα, είχε προειδοποιήσει ότι οι μολυβένιοι σωλήνες «κάνουν το νερό βλαβερό».

Και οι σωληνώσεις δεν ήταν οι μόνες πηγές δηλητηρίασης, αφού ο μόλυβδος χρησιμοποιούνταν ευρέως σε σκεύη μαγειρικής, ακόμα και στην οινοποιία.

Δεν είναι περίεργο που ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το μολύβι επιτάχυνε την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επισημαίνοντας μάλιστα ότι στην αρχαία Ρώμη υπήρχαν ασυνήθιστα πολλά κρούσματα ποδάγρας, μιας ασθένειας που μπορεί να προκληθεί από μόλυβδο και χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες κρίσεις φλεγμονώδους αρθρίτιδας.

Φαίνεται όμως ότι ο μόλυβδος, ένα από τα πρώτα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος, δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για την παρακμή της Ρώμης. Αμερικανοί, Γάλλοι και Βρετανοί ερευνητές συνέλεξαν δείγματα ιζημάτων από ένα κανάλι που συνέδεε τον Τίβερη με το λιμάνι της αρχαίας Ρώμης καθώς και από την ίδια περιοχή του λιμανιού -σημεία στα οποία πρέπει τελικά να έφταναν τα νερά από το σύστημα υδροδότησης. 

Οι συγκεντρώσεις μολύβδου στα ιζήματα είναι 100 φορές υψηλότερα από ό,τι στις τοπικές πηγές νερού, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση PNAS. Αυτά τα επίπεδα, όμως, είναι απίθανο να προκαλούσαν βλάβες στην υγεία, και το τελικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η Ρώμη πιθανότατα δεν γονάτισε λόγω δηλητηρίασης.

Η έρευνα, ωστόσο, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ορισμένοι Ρωμαίοι να δηλητηριάστηκαν σε περιοχές ή σε εποχές που τα επίπεδα μολύβδου ήταν ιδιαίτερα υψηλά: Μεγάλες μεταβολές στη συγκέντρωση του βαρέος μετάλλου βρέθηκαν να συνοδεύουν  σημαντικά ιστορικά γεγονότα όπως η επισκευή των υδραγωγείων το 554 μ.Χ.