To αγροτικό, τα Funds, το διεθνές περιβάλλον, η ενέργεια και η προσπάθεια για ειρήνη είναι τα θέματα που συζητάμε σε αυτή την ουσιαστική συνέντευξη με τον Νικόλα Φαραντούρη. Η συζήτηση μας έχει ως εξής:
• Στην ελληνική περιφέρεια υπάρχει συχνά η αίσθηση ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποφασίζονται μακριά και δεν αλλάζουν ουσιαστικά την καθημερινότητα των ανθρώπων. Τελικά, πόσο αφορούν οι ευρωπαϊκές και περιφερειακές πολιτικές τον αγρότη, τον μικρό επαγγελματία, τον νέο που σκέφτεται να φύγει από τον τόπο του;
Όσα αποφασίζονται στις Βρυξέλλες δεν είναι κάτι μακρινό ή αφηρημένο· αφορούν άμεσα την καθημερινότητα κάθε πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα των ανθρώπων της περιφέρειας. Δίνω μάχη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως μέλος της επιτροπής Προϋπολογισμού (BUDG) για την ενίσχυση της περιφερειακής πολιτικής, ειδικά ενόψει των συζητήσεων για τον Πολυετή Προϋπολογισμό της ΕΕ 2028–2034.
Αυτή τη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί ένα νέο μοντέλο, το λεγόμενο μοντέλο του «εθνικού φακέλου», όπου κάθε κράτος-μέλος θα διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά κονδύλια σε έναν ενιαίο «κουμπαρά», με ενοποίηση προγραμμάτων και ταμείων – όπως τα Ταμεία Συνοχής και τα ταμεία της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Σε χώρες όπου το κράτος πάσχει από κομματισμό και διαφθορά, υπάρχει ο κίνδυνος τα χρήματα να κατευθυνθούν σε «ημετέρους», αντί να φτάσουν εκεί όπου πραγματικά χρειάζονται: στους αγρότες, στους μικρούς επαγγελματίες, στις τοπικές κοινωνίες.
Για τον λόγο αυτό, ζήτησα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα κονδύλια για την Περιφερειακή Συνοχή και την Κοινή Αγροτική Πολιτική να παραμείνουν αυτοτελή, χωρίς περικοπές και χωρίς να συγχωνευθούν με άλλες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Τους τελευταίους μήνες βλέπουμε έντονες αγροτικές κινητοποιήσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Πώς τις αξιολογείτε; Είναι, κατά τη γνώμη σας, δίκαια τα αιτήματα των αγροτών;
Θέλω να είμαι απολύτως ξεκάθαρος: στηρίζω τις κινητοποιήσεις των αγροτών μας, γιατί πρόκειται για έναν αγώνα επιβίωσης. Το γνωρίζω απόβπρώτπ χέρι ως οιποπαραγωγός στην ιδιαίτερη πατρίδα μου στην Κεφαλονιά παρ’ ότι δεν βιοπορίζομαο απ’ αυτό. Το βλέπω στις περιοδείες μου σε όλη την Ελλάδα.
Το είδα όταν επισκέφτηκα τα μπλόκα, όπου ήρθα σε άμεση επαφή με ανθρώπους που βρίσκονται σε απόγνωση – για την καταστροφή του ζωικού κεφαλαίου, για την εγκατάλειψη της υπαίθρου, για το αίσθημα ότι το κράτος τούς έχει γυρίσει την πλάτη.
Αυτές οι κινητοποιήσεις έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: δεν είναι κομματικές. Είναι κινητοποιήσεις ενάντια στον αναχωρητισμό, στην διαφθορά, στον εμπαιγμό και στη συστηματική υποτίμηση του πρωτογενούς τομέα.
Επειδή ακούω πολλά στελέχη της Κυβέρνησης να εκφράζονται με σκεπτικισμό, ας αναρωτηθούμε ειλικρινά: ποιο από τα αιτήματα των αγροτών δεν είναι εύλογο και δίκαιο; Το δυσβάσταχτο ενεργειακό κόστος;
Η εσφαλμένη αντιμετώπιση του ΟΠΕΚΕΠΕ, που αντί να εξυγιανθεί εντάσσεται στην ΑΔΑΕ, με λογική τιμωρητικής φορολογικής διαχείρισης; Η υπερφορολόγηση; Ή το αυτονόητο αίτημα να βρεθεί η πολιτική ηγεσία στην περιφέρεια, να δει επιτόπου την πραγματικότητα και όχι μέσα από σημειώματα συμβούλων;
• Πιστεύετε ότι τα ζητήματα των αγροτών θα λυθούν αν τους δοθούν περισσότερα χρήματα; Και τι οφείλουν να κάνουν η ελληνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να στηριχθεί ουσιαστικά ο πρωτογενής τομέας;
Θα σας δώσω ένα ενδεικτικό παράδειγμα από την ευρωπαϊκή εμπειρία. Ως μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επισκέφθηκα τη Δανία. Για την περίοδο 2023–2027, η Δανία λαμβάνει περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ σε αγροτικές επιδοτήσεις, ενώ η Ελλάδα τριπλάσια χρήματα, περίπου 13,5 δισεκατομμύρια. Κι όμως, η Δανία αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο στον αγροδιατροφικό τομέα, ενώ στη χώρα μας οι αγρότες μας καταρρέουν.
Συνεπώς, η διαφορά δεν είναι μόνο τα χρήματα· είναι ο σχεδιασμός, η διαφάνεια και η ουσιαστική στήριξη. Στην Ελλάδα, πλουτίζουν κομματικοί εγκάθετοι αντί να ενισχύεται η παραγωγή.
Και για να γίνει κατανοητό πώς λειτουργούν αυτές οι στρεβλώσεις: η Επιτροπή Ανταγωνισμού προχώρησε πρόσφατα σε εφόδους σε μεγάλες ενεργειακές εταιρείες για πιθανή χειραγώγηση τιμών που εκτοξεύουν το ενεργειακό κόστος.
Την ίδια στιγμή, οι πανελλήνιοι σύλλογοι προμηθευτών αγροεφοδίων μιλούν για στάση πληρωμών, καθώς από έναν ετήσιο τζίρο περίπου 1 δισεκατομμυρίου ευρώ, η συντριπτική πλειονότητα αφορά χρέη του πρωτογενούς τομέα.
• Χιλιάδες πολίτες κινδυνεύουν να χάσουν την περιουσία τους από funds και servicers. Έχετε θέσει το θέμα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πιστεύετε ότι έχει δημιουργηθεί ένα καθεστώς που ευνοεί την κερδοσκοπία εις βάρος των δανειοληπτών και τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη για να μπει ένα όριο;
Έχω καταθέσει ήδη 4 γραπτές ερωτήσεις προς την Κομισιόν, στον αγώνα κατά των καταχρηστικών πρακτικών από funds και servicers. Μέσω του συστήματος «Ηρακλής», το ελληνικό κράτος παρέχει εγγυήσεις ύψους άνω των 19 δισ. ευρώ για τις ομολογίες κύριας εξόφλησης τιτλοποιήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Ταυτόχρονα, οι ελληνικές τράπεζες διακρατούν αυτές τις ομολογίες και έχουν ιδρύσει θυγατρικές εταιρείες ακινήτων (REOCo) που επωφελούνται από το καθεστώς αναβαλλόμενου φόρου (DTC), ο οποίος λειτουργεί εν τοις πράγμασι ως κρατική ενίσχυση καθώς προσμετράται στα ίδια κεφάλαια πρώτης βαθμίδας (CET1).
Οι εταιρείες αυτές αποκτούν ακίνητα δανειοληπτών μέσω πλειστηριασμών σε υποτιμημένες τιμές, ενώ πληρώνουν ελάχιστη ή μηδενική φορολογία. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του fund «Frontier» με μετοχικό κεφάλαιο μόλις 25.000 ευρώ, το οποίο ωστόσο έλαβε ομολογιακή χρηματοδότηση 675 εκ. ευρώ από την Εθνική Τράπεζα, η οποία είναι και ο μοναδικός μέτοχος της.
Το εξωφρενικό είναι ότι η έδρα της Frontier είναι μέσα στο κτίριο της εισπρακτικής εταιρείας Dovalue στον Ταύρο, ενώ ακόμα και στο ΓΕΜΗ εμφανίζεται το email της Dovalue για επικοινωνία με την Frotier.
Ζήτησα λοιπόν απ’ την Κομισιόν να παρέμβει εν όψει της συνεχιζόμενης χρήσης του ανείσπρακτου μέχρι σήμερα αναβαλλόμενου φόρου (που ξεπερνά τα €10 δισ.) από τις REOCo των τραπεζών για την απόκτηση ακινήτων δανειοληπτών κατά παράμβαση των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων.
Ζήτησα επίσης να διερευνήσει εάν ο συνδυασμός κρατικών εγγυήσεων HAPS και φορολογικών πλεονεκτημάτων στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στην αγορά ακινήτων. Τέλος, ζήτησα μέτρα για να διασφαλίσει ότι οι κρατικοί πόροι δεν χρησιμοποιούνται για κερδοσκοπική δραστηριότητα επί της περιουσίας δανειοληπτών.
• Σε μια περίοδο αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και με μια Τουρκία που αμφισβητεί σταθερά το διεθνές δίκαιο, πώς μπορεί η Ελλάδα να ενισχύσει την αποτρεπτική της ισχύ χωρίς να διολισθήσει σε μια λογική μόνιμης κρίσης; Και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπεράσπιση των ελληνικών και ευρωπαϊκών συνόρων;
Σε μία κρίσιμη περίοδο για την ασφάλεια της Ευρώπης, με τον πόλεμο να έχει φτάσει στην εξώπορτα, ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν μπορεί να κρύβεται κάτω από το χαλί.
Πιστεύω ότι οι διαφορές ή οι απειλές της Τουρκίας κατά της Ελλάδας δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αμιγώς Ελληνοτουρκικές, αλλά ως Ευρωτουρκικές.
Αν απειλείς την Ελλάδα, απειλείς την Ευρώπη. Αν απειλείς τα νησιά, αυτό ισοδυναμεί με απειλή κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν απειλείς τα ελληνικά σύνορα, τότε η διαφορά σου δεν είναι με την Ελλάδα, αλλά με την Ευρώπη και τα εξωτερικά της σύνορα. Ωστόσο, η Κυβέρνηση ακολουθεί πολιτική που τελικά ευνοεί την Τουρκία.
Για παράδειγμα, έφερε στο προσκήνιο ένα «ξαναζεσταμένο φαγητό», μια πενταμερή διάσκεψη με τη συμμετοχή της Λιβύης, που αποτελεί προκεχωρημένο φυλάκιο της Τουρκίας, ενδεχομένως της Συρίας και της Αιγύπτου η οποία, παρότι συνεργάτης μας, εν τούτοις διαχωρίζει τη θέση της σε πολλά ζητήματα όπως η Ιερά Μονή του Σινά.
Μάλιστα, μία τέτοια διάσκεψη είχε προτείνει το 2020 ο ίδιος ο Ερντογάν. Σε κάθε περίπτωση, το κατάλληλο πεδίο να επιλύσουμε διαφορές, όπως η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μας, είναι το διεθνές δίκαιο και όχι οι διπλωματικές ακροβασίες υψηλού ρίσκου.
• Μέσα στο ασταθές διεθνές περιβάλλον, έχουμε ενεργειακές προκλήσεις. Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου δείχνει να αναβάλλεται μέχρι νεωτέρας; Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Με ανησυχία παρατηρώ ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στις αντιδράσεις του Πρωθυπουργού για μείζονα ενεργειακά έργα, όπως ο αγωγός EastMed και το «καλώδιο» (GSI) που θα συνδέσει την Ελλάδα με την Κύπρο. Τα έργα αυτά μπαίνουν στο συρτάρι, παρά το γεγονός ότι έχουν εξασφαλισμένη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και τεράστια γεωπολιτική σημασία.
Το καλώδιο, για παράδειγμα, αίρει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, επιτρέπει αμφίδρομες ροές καθαρής ενέργειας, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των δικτύων σε μια ταραχώδη γειτονιά. Ωστόσο, ως έργο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, προϋποθέτει σταθερό οδικό χάρτη, διαφάνεια και έγκαιρες αποφάσεις, όχι επικοινωνιακές υπεκφυγές που διαβρώνουν εμπιστοσύνη και χρηματοδοτική βεβαιότητα.
Αντιλαμβανόμαστε ότι ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η Τουρκία, την οποία η ελληνική πλευρά προσπαθεί να κατευνάσει, μετά το περιστατικό της Κάσου. Απαντώντας σε ερώτηση μου ο αρμόδιος Επίτροπος Ενέργειας Γιόργκενσεν έδωσε μια απάντηση-καταπέλτη, λέγοντας ότι το καλώδιο πρέπει να πέσει και εάν τυχόν η Άγκυρα το εμποδίσει, θα αναλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Κι όμως, μόλις λίγες μέρες μετά την τοποθέτηση αυτή, η κυβέρνηση εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα, μιλώντας για δήθεν επικαιροποίηση της μελέτης. Τι ακριβώς θα επικαιροποιηθεί όταν το έργο είναι ώριμο προς υλοποίηση; Αυτό αποδεικνύει ότι η Κυβέρνηση δεν επιθυμεί τελικά ένα ξεκάθαρα φιλοπεριβαλλοντικό πρότζεκτ εθνικού συμφέροντος.
• Σας είδαμε πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μαζί με τη Μαρία Καρυστιανού, τον Χρήστο Ράμμο και αλλους διακεκριμένους συνταγματολόγους. Θα υπάρξουν εξελίξεις στην πολιτική σκηνή;
Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει γυρίσει την πλάτη στην πολιτική, βαθιά απογοητευμένο. Το βαθύτερο αίτιο αυτής της κατάπτωσης είναι η παγιωμένη αντίληψη ότι «τίποτα δεν αλλάζει» και ότι «κανείς δεν τιμωρείται». Αυτό όμως είναι καταστροφικό.
Η πρωτοφανής ασυλία που απολαμβάνουν πολιτικά πρόσωπα στην Ελλάδα έχει διαμορφώσει στην πράξη δύο κατηγορίες πολιτών: τους προνομιούχους και όλους τους υπόλοιπους.
Αυτός ο διαχωρισμός δεν συνάδει ούτε με το κράτος δικαίου ούτε με μια ώριμη δημοκρατία. Πρόσφατα, στις Βρυξέλλες, διοργάνωσα δημόσια συζήτηση για το άρθρο 86 του Συντάγματος και το – διεθνώς σχεδόν μοναδικό – καθεστώς ασυλίας των υπουργών, με τη συμμετοχή της Μαρίας Καρυστιανού, του Χρήστου Ράμμου και διακεκριμένων συνταγματολόγων. Έθεσα μάλιστα ανοικτά το ζήτημα της παράκαμψής του από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έως την αναθεώρησή του.
Το ερώτημα είναι απλό και αμείλικτο: μπορεί μια δημοκρατία να λειτουργεί με δύο μέτρα και δύο σταθμά απέναντι στον νόμο; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Όσο λοιπόν οι θεσμοί παραμένουν στάσιμοι, τόσο θα παραμένει στάσιμη και η πολιτική ζωή.
Και, ναι, πιστεύω ότι χρειάζεται αλλαγή και βλέπω ότι θα έχουμε σύντομα εξελίξεις! Να ξαναστήσουμε το κράτος με διαφάνεια και αξιοκρατία. Να οικοδομήσουμε μία δίκαιη κοινωνια και οικονομία, όπου οι ευκαιρίες δεν θα εξαρτώνται από κομματικές διασυνδέσεις αλλά από την αξία και την προσπάθεια. Να ασκήσουμε μια εξωτερική πολιτική με αυτοπεποίθηση και όχι δουλοπρέπεια.
Και, φυσικά, να θωρακίσουμε τη Δικαιοσύνη και την ανεξαρτησία της μακρία από κομματικές επιρροές. Αυτά δεν μπορεί να είναι ευχολόγια αλλά πράξεις. Και πράξεις μπορούν να κάνουν όσοι έχουν μάθει να εργάζονται και να φτάνουν σε ένα αποτέλεσμα. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι!
*Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι ευρωβουλευτής, μέλος των επιτροπών Πρπϋπολογισμού, Ασφάλειας & Άμυνας και Συντονιστής της επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστημίο Πειραιώς, Κάτοχος της Έδρας Jean Monnet
