Περί ανελευθερίας

Ήμουν μόλις έξι χρόνων όταν συνέλαβα το νόημα της (ατομικής) ελευθερίας. Δεν άντεχα τη μητρική πίεση «να διαβάζω τα μαθήματά μου», οπότε έσπευδα να το κάνω πριν μου το πουν και μετά είχα χρόνο για μένα… Αλλά και στο αμφιθέατρο της Σχολής μου μίλησα μόνο μια φορά (καταγγέλλοντας τις διαδικασίες, φυσικά) και ουδέποτε επανήλθα, αφού μου ήταν αδύνατον να ενταχθώ σε κάποια παράταξη και να υποστηρίζω πρακτικές που δεν θα με εξέφραζαν (μόνο και μόνο επειδή ήταν αποφάσεις μιας προσυνεννοημένης «πλειοψηφίας»).

Με την πάροδο του χρόνου, συνειδητοποίησα ότι η ατομική μου ελευθερία ήταν ένα ύψιστο αγαθό, που δεν μπορούσα να το διαπραγματευτώ. Έτσι, επέλεξα μια αντίστοιχη δουλειά (η δημοσιογραφία είναι μια εντελώς ελεύθερη δράση, αν ξέρεις να τη χειριστείς), ενώ στις διαπροσωπικές μου σχέσεις ίσχυε το δόγμα: «Δεν θα (σου) κάνω ποτέ αυτό που δεν θέλω να μου κάνεις». Επιπρόσθετα, ανέπτυξα προσωπικούς κώδικες ηθικής. Το «νόμιμο» ή το «παράνομο» είχαν να κάνουν με τη συνείδησή μου και όχι με τα… νομοθετήματα των αρμοδίων κρατικών οργάνων.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω δεν ήταν παρά μια επιδερμική προσέγγιση στο «περί ελευθερίας» ζήτημα. Διότι, από τις αρχές του περασμένου αιώνα κιόλας, οι φιλόσοφοι το είχαν προσεγγίσει σε μια άλλη του διάσταση.

Αν το κράτος, π.χ., με φυλακίσει ή μου απαγορεύσει την έξοδο από τη χώρα, αυτό είναι, φυσικά, έλλειψη ελευθερίας. Όμως, έλλειψη ελευθερίας δεν είναι αν, ΛΟΓΩ ΦΤΩΧΕΙΑΣ, δεν μπορώ να αγοράσω τροφή, δεν μπορώ να ταξιδέψω, ακόμα χειρότερα δεν μπορώ να προσφύγω στη Δικαιοσύνη, όταν αδικούμαι;

Είμαι ελεύθερος σημαίνει ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΕΜΒΑΙΝΟΥΝ ΑΛΛΟΙ στη ζωή μου, στις επιλογές μου (κάπως έτσι υπερασπιζόμουν τη δική μου ελευθερία). Τι συμβαίνει, όμως, όταν ζεις σε μια άδικη κοινωνία, όπου, ελλείψει χρημάτων, δεν έχεις το ίδιο πεδίο ελευθερίας με το διπλανό σου; Έχουμε μια ισχυρή μορφή ανελευθερίας, αφού ένας άνθρωπος ΣΤΕΡΕΙΤΑΙ βασικών ελευθεριών, εξαιτίας καταναγκασμού, που οφείλεται όχι σε πρόσωπα, αλλά στο (πολιτικό) σύστημα.

Οι φιλόσοφοι του μαρξισμού μιλούσαν για κοινωνικούς νόμους «που θα έφερναν τους ανθρώπους στην ίδια μοίρα». Οι φιλόσοφοι της άλλης πλευράς μιλούσαν για μια «ελάχιστη βάση προσωπικής ελευθερίας, που κανείς και τίποτε δεν θα παραβιάζει». Όμως, η ψυχρή αλήθεια λέει ότι στη σύγχρονη ζωή η ατομική ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ συνδέεται άμεσα με το ΧΡΗΜΑ.

Μέσα από την οικονομική ισχύ, ζεις όπως θέλεις, επιλέγεις, απορρίπτεις, δεν είσαι εσύ που ζεις μέσα στην ένδεια ή την αθλιότητα, ούτε είσαι εσύ που δεν μπορείς να ταξιδέψεις ή να προσλάβεις καλούς δικηγόρους… Έτσι, οι φιλόσοφοι (κάθε πλευράς) αναζητούν να οριοθετήσουν την ατομική ελευθερία ΤΩΝ ΜΗ ΕΧΟΝΤΩΝ. Γιατί,όπως έχει αποδειχθεί, οι μη έχοντες δεν έχουν ούτε ελευθερία. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Όσο για τους έχοντες, αυτοί, φυσικά, είναι πραγματικά ελεύθεροι…